استراتژیهای مدیریت زنجیره تامین

استراتژیهای زنجیره تامین اجزای حیاتی برای راه‌اندازی یک تجارت کارآمد و موثر هستند. استراتژی زنجیره تامین طرحی است که کسب و کارها برای تسهیل حرکت کارآمد کالا و خدمات از تامین کننده به مصرف کننده اجرا ‌می‌کنند. از آن‌جایی که مدیریت زنجیره تامین موثر آن نقش مهمی در تمام بخش‌های سازمان دارد، تعیین استراتژی‌های موثر و کارآمد نقش مهمی در مدیریت بهینه آن دارد. زنجیره تامین، به‌خصوص در سازمان‌های تولیدی نقش مهمی در مدیریت تولید، مدیریت موجودی، مدیریت مالی و حسابداری دارد. همچنین ارتباط مستقیمی با نرم‌افزارهای سازمانی مانند نرم افزار حسابداری، نرم افزار CRM و... دارد.

هدف‌های اصلی پیاده‌سازی استراتژیهای زنجیره تامین به حداکثر رساندن ارزش مشتری، دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و همگام‌سازی عرضه با تقاضا است. این مقاله انواع کلیدی استراتژی‌های زنجیره تامین، روشهای زنجیره تامین و سیستمهای زنجیره تامین را بررسی می‌کند و اهمیت آن‌ها، نحوه عملکردشان و این‌که در چه زمینه‌هایی سودمندتر هستند را توضیح می‌دهد.

استراتژیهای زنجیره تامین را بشناسید

1. استراتژی زنجیره تامین ناب

یک استراتژی زنجیره تامین ناب شامل ساده کردن عملیات و حذف ضایعات برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی است. کسب‌وکارهایی که این استراتژی را اتخاذ می‌کنند معمولاً بر چندین مؤلفه کلیدی تمرکز می‌کنند.

• Just-In-Time (JIT): هدف استراتژی JIT این است که اطمینان حاصل شود که اجزا یا محصولات دقیقاً در زمانی که مورد نیاز هستند ‌می‌رسند، بنابراین نیاز به فضای ذخیره سازی کاهش ‌می‌یابد و خطر منسوخ شدن کالا به حداقل ‌می‌رسد.
• مدیریت کیفیت جامع (TQM): TQM بر بهبود کیفیت کالاها و خدمات برای کاهش ضایعات و بهبود عملکرد کلی کسب و کار تمرکز دارد.
• موجودی مدیریت شده توسط فروشنده (VMI): در سیستم VMI، تامین کننده سطوح موجودی را برای کسب و کار مدیریت ‌می‌کند که ‌می‌تواند خطر موجودی بیش از حد یا موجودی انبار را کاهش دهد.

شرکت‌هایی مانند تویوتا با موفقیت از یک استراتژی زنجیره تامین ناب برای دستیابی به برتری عملیاتی استفاده کرده‌اند.

2. استراتژی زنجیره تامین چابک

استراتژی زنجیره تامین چابک در مورد پاسخگویی و انعطاف پذیری است. بر توانایی واکنش سریع به نوسانات تقاضا و عرضه و تغییر شرایط بازار تمرکز دارد. این استراتژی به ویژه در صنایعی که روندها به سرعت تغییر ‌می‌کنند، مانند مد و فناوری، مرتبط است. اجزای کلیدی عبارتند از:

• فناوری اطلاعات: استراتژی‌های چابک از داده‌های بلادرنگ و سیستم‌های فناوری اطلاعات پیشرفته برای پیش بینی و واکنش به تغییرات در بازار استفاده ‌می‌کنند.
• طراحی محصول مدولار: طراحی ماژولار اجازه ‌می‌دهد تا محصولات متنوعی از مجموعه محدودی از اجزا ایجاد شود و انعطاف پذیری را برای برآورده کردن خواسته‌های مختلف مشتری افزایش دهد.
• استراتژی تعویق: به تاخیر انداختن مونتاژ یا سفارشی سازی محصول نهایی تا حد امکان برای مطابقت بهتر با تقاضای واقعی.

3. استراتژی زنجیره تامین ترکیبی (Leagile)

هدف استراتژی Leagile ایجاد تعادل بین کارایی کم هزینه Lean و پاسخگویی Agile است. کسب‌وکارهایی که از این استراتژی استفاده می‌کنند معمولاً تکنیک‌های ناب را در مراحل اولیه تولید و روش‌های چابک را در مراحل آخر به کار می‌گیرند تا با نیازهای خاص مشتری سازگار شوند.

• نقطه جداسازی: این نقطه ای در زنجیره تامین است که در آن جریان محصولات از "فشار" بر اساس تقاضای پیش بینی شده به "کشش" بر اساس تقاضای واقعی تغییر ‌می‌کند.
• بافر موجودی: کسب و کارها یک بافر موجودی را در نقطه جداسازی نگه ‌می‌دارند تا نوسانات غیرمنتظره تقاضا را برطرف کنند.

4. استراتژی زنجیره تامین پایدار

استراتژی زنجیره تامین پایدار با هدف به حداقل رساندن ردپای محیطی یک شرکت و در عین حال انجام تعهدات تجاری آن است. این استراتژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تدارکات سبز: عمل تامین کالاها و خدماتی که به شیوه ای پایدار تولید و عرضه ‌می‌شوند.
• لجستیک معکوس: فرآیند مدیریت بازگشت و دفع کالا به روشی سازگار با محیط زیست.
• ارزیابی چرخه عمر: ارزیابی اثرات زیست محیطی یک محصول در کل چرخه عمر آن، از تولید تا دفع.
• Eco-Efficiency: کاهش ضایعات و ترویج بازیافت در فرآیند تولید.

5. استراتژی زنجیره تامین مشتری محور

یک استراتژی زنجیره تامین مشتری محور بر افزایش رضایت مشتری از طریق همسوسازی فرآیندهای زنجیره تامین با نیازها و ترجیحات مشتری تمرکز دارد.

• سفارشی‌سازی: ارائه محصولات یا خدمات شخصی سازی شده برای پاسخگویی به نیازهای منحصر به فرد مشتری.
• مستقیم به مشتری (DTC): فروش مستقیم محصولات به مشتریان، حذف واسطه‌ها، که ‌می‌تواند منجر به تحویل سریعتر و بهبود خدمات مشتری شود.
• خرده فروشی Omni-channel: ارائه یک تجربه خرید یکپارچه در کانال‌های مختلف، از جمله فروشگاه‌های فیزیکی، پلت فرم‌های آنلاین، برنامه‌های تلفن همراه و موارد دیگر.

هر استراتژی مزایای خود را دارد و برای انواع خاصی از صنایع و شرایط بازار مناسب است. برای شرکت‌ها مهم است که استراتژی‌هایی را انتخاب کنند یا استراتژی‌هایی را ترکیب کنند که با اهداف عملیاتی و خواسته‌های بازار هماهنگ باشد.

همچنین بخوانید: نرم افزار انبارداری

سیستمهای مدیریت زنجیره تامین (SCM)

سیستم‌های مدیریت زنجیره تامین (SCM) برای شرکت‌ها در حفظ عملیات کارآمد و موثر ضروری است. سیستم‌های SCM با ادغام فرآیندهای کلیدی کسب‌وکار، کسب‌وکارها را قادر می‌سازد تا به سرعت و دقت به تغییرات عرضه و تقاضا پاسخ دهند. در این مقاله، انواع مختلف سیستم‌های SCM را مورد بحث قرار ‌می‌دهیم: سیستم‌های معاملاتی، سیستم‌های تحلیلی و اجرایی.

سیستم‌های معاملاتی

سیستم‌های تراکنش ستون فقرات SCM هستند و داده‌های کلیدی را که تراکنش‌های اصلی زنجیره تامین را مشخص می‌کنند، ثبت می‌کنند. داده‌های ثبت شده توسط این سیستم‌ها شامل سفارشات خرید، اعلامیه‌های حمل و نقل و رسیدها و غیره است.

سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP): سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی  ERP بسیاری از شیوه‌های تجاری مرتبط با جنبه‌های عملیاتی یا تولیدی یک شرکت را یکپارچه و خودکار ‌می‌کنند. آنها یک نمای یکپارچه از فرآیندهای اصلی کسب و کار، اغلب در زمان واقعی، ارائه ‌می‌دهند و جریان اطلاعات بین عملکردهای تجاری را تسهیل ‌می‌کنند. ERP‌ها نقش مهمی‌در مدیریت موجودی، کنترل کیفیت و برنامه ریزی تولید دارند.

سیستم‌های مدیریت انبار (WMS): WMS اصولاً برای کنترل جابه‌جایی و ذخیره‌سازی مواد در یک انبار طراحی شده‌اند، اما ابزارهایی را برای هدایت و کنترل منابع در یک انبار یا مرکز توزیع نیز فراهم می‌کنند. این شامل مدیریت موجودی، فرآیند انتخاب و حسابرسی است.

سیستم‌های تحلیلی

سیستم‌های تحلیلی برای تجزیه و تحلیل و تجسم داده‌های ثبت شده توسط سیستم‌های تراکنش استفاده ‌می‌شود. این سیستم‌ها به فرآیندهای تصمیم‌گیری استراتژیک کمک می‌کنند و مدیران زنجیره تامین را قادر می‌سازند تا تصمیم‌های مبتنی بر داده را بگیرند.

سیستم‌های برنامه ریزی و زمان بندی پیشرفته (APS): این سیستم‌ها برای رسیدگی به پیچیدگی‌های زمان بندی و برنامه ریزی چند سایتی، چند محصولی طراحی شده اند. آنها درک جامعی از فرآیند تولید، با در نظر گرفتن محدودیت‌ها و تضادها، و برنامه‌های تولید بهینه ارائه ‌می‌دهند.

سیستم‌های بهینه‌سازی موجودی (IO): سیستم‌های IO داده‌های فروش تاریخی و سطوح موجودی را برای پیش‌بینی تقاضای آینده و تعیین سطوح بهینه موجودی تجزیه و تحلیل می‌کنند. این به کاهش هزینه‌های حمل و نقل و کاهش خطرات موجودی یا مازاد کمک ‌می‌کند.

سیستم‌های اجرایی

سیستم‌های اجرایی بر اجرای برنامه‌ها و استراتژی‌های توسعه یافته توسط سیستم‌های تحلیلی تمرکز دارند. آنها معاملات فیزیکی در زنجیره تامین، مانند مدیریت سفارش و تحویل را مدیریت و کنترل ‌می‌کنند.

سیستم مدیریت حمل و نقل (TMS): TMS برای برنامه ریزی، اجرا و بهینه سازی حرکت فیزیکی کالا طراحی شده است. این شامل کارکردهایی مانند بهینه‌سازی مسیر، بهینه‌سازی بار، تلفیق حمل و نقل و ممیزی بار است.

سیستم‌های اجرای زنجیره تامین (SCE): سیستم‌های SCE وضعیت فیزیکی کالاها، مدیریت مواد و اطلاعات مالی را که همه طرف‌ها را درگیر می‌کند، ردیابی می‌کنند. آنها اطمینان حاصل ‌می‌کنند که همه چیز در تکمیل و تحویل محصولات به خوبی انجام ‌می‌شود.

سیستم‌های مدیریت تقاضا: این سیستم‌ها با بهبود دقت پیش بینی تقاضا، عرضه و تقاضا را همگام و متعادل ‌می‌کنند. آنها داده‌های تاریخی فروش را با مدل‌ها و الگوریتم‌های آماری ترکیب ‌می‌کنند تا الگوهای تقاضای آینده را پیش بینی کنند.

هر یک از این نوع سیستم‌های SCM ویژگی‌ها و مزایای مختلفی را ارائه می‌کنند که می‌تواند به کسب‌وکارها در بهبود عملیات زنجیره تامین خود کمک کند. با یکپارچه‌سازی این سیستم‌ها، کسب‌وکارها می‌توانند دید در سراسر زنجیره تامین خود را افزایش دهند، کارایی را افزایش دهند، هزینه‌ها را کاهش دهند و خدمات مشتری را بهبود بخشند.

به طور خلاصه، سیستم مدیریت زنجیره تامینی که انتخاب ‌می‌کنید باید با نیازهای کسب و کار شما مطابقت داشته باشد. در عصر پیچیدگی فزاینده و تغییرات سریع، داشتن سیستم‌های SCM مناسب می‌تواند به شرکت‌ها انعطاف‌پذیری و چابکی لازم برای رویارویی با چالش‌های محیط کسب‌وکار مدرن را بدهد. چه سیستم‌های تراکنشی، تحلیلی یا اجرایی باشد، ترکیب مناسب ‌می‌تواند با بهبود کارایی عملیاتی و رضایت مشتری، مزیت رقابتی به شما بدهد.

همچنین بخوانید: نرم افزار خرید و تدارکات

روشهای مدیریت زنجیره تامین (SCM)

مدیریت زنجیره تامین (SCM) یک عملکرد حیاتی است که شامل تمام فعالیت‌های مورد نیاز برای ارائه کالاها و خدمات به طور موثر از تولید کننده به مصرف کننده است. SCM شامل هر تلاشی است که در تولید و تحویل محصول نهایی، از تامین کننده تامین کننده تا مشتری مشتری، انجام ‌می‌شود. انواع مختلفی از مدل‌های مدیریت زنجیره تامین وجود دارد که باید در نظر گرفته شود که هر کدام دارای مجموعه ای از مزایای خاص خود هستند که برای انواع مختلف مشاغل و صنایع مناسب است. در اینجا ما به چهار نوع متمایز خواهیم پرداخت: مدل جریان پیوسته، مدل زنجیره سریع، مدل زنجیره کارآمد و مدل پیکربندی سفارشی.

1. مدل جریان پیوسته

مدل جریان پیوسته SCM برای فرآیندهای تولید بسیار با ثبات، جایی که تقاضا قابل پیش بینی است و سبد محصولات متنوع نیست، بهترین مناسب است. این مدل معمولاً در صنعت نفت و معدن و سایر مشاغل تولیدی در مقیاس بزرگ مشاهده ‌می‌شود.

هدف اصلی مدل جریان پیوسته ایجاد تعادل بین تقاضای تامین کننده و مشتری، تضمین جریان روان و بدون وقفه محصولات در سراسر زنجیره تامین است. این نوع SCM برای پیش‌بینی دقیق تقاضا و برنامه‌ریزی تولید بر اساس آن، به شدت به پیش‌بینی متکی است. بقیهباقی مانده، تقاضای بلند مدت ثابت است.

2. مدل زنجیره تامین سریع

مدل زنجیره سریع برای مشاغلی طراحی شده است که چرخه عمر محصول کوتاه است و تقاضا غیرقابل پیش بینی است. تمرکز این مدل به حداقل رساندن زمان برای بازاریابی و پاسخ سریع به ترجیحات مشتری در حال تغییر است. این مدل معمولاً در صنایعی مانند مد، لوازم الکترونیکی مصرفی و تجارت الکترونیک مشاهده ‌می‌شود.

مدل زنجیره سریع نیازمند فرآیندها و استراتژی‌های زنجیره تامین چابک، با توانایی افزایش سریع (یا کاهش) تولید بر اساس روندهای بازار است. برای پیش‌بینی رفتار مصرف‌کننده و تنظیم زنجیره تأمین بر این اساس، اغلب به تکنیک‌های سنجش و شکل‌دهی تقاضا، مانند تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ، متکی است. مزیت اصلی این مدل سازگاری و پاسخگویی آن به نوسانات بازار است.

3. مدل زنجیر کارآمد

مدل زنجیره کارآمد، همانطور که از نام آن پیداست، کارایی هزینه را در اولویت قرار ‌می‌دهد. هدف این مدل به حداقل رساندن هزینه‌ها در هر مرحله از زنجیره تامین، از منبع یابی گرفته تا تولید تا تحویل است. برای صنایعی که رقابت زیاد است و حاشیه سود کم است، مانند خرده فروشی مواد غذایی، بهترین گزینه است.

مدل زنجیره کارآمد به کنترل دقیق موجودی، روابط عالی با تامین کنندگان و سیستم‌های لجستیک و توزیع بسیار کارآمد نیاز دارد. هدف از بین بردن هزینه‌های غیرضروری در هر کجا که ممکن است، ایجاد یک زنجیره تامین ناب و مقرون به صرفه است. اگرچه این رویکرد ممکن است سرعت زنجیره سریع یا روان بودن جریان پیوسته را ارائه نکند، اما ‌می‌تواند صرفه جویی قابل توجهی در هزینه‌ها ایجاد کند که نتیجه را افزایش ‌می‌دهد.

4. مدل پیکربندی سفارشی

مدل Custom Configured برای مشاغلی طراحی شده است که محصولات یا خدمات سفارشی را به مشتریان خود ارائه ‌می‌دهند. این مدل اغلب در صنایعی مانند خودرو، مبلمان و بخش‌های خاص با فناوری پیشرفته دیده می‌شود، جایی که محصولات بر اساس ترجیحات خاص مشتری سفارشی ساخته می‌شوند.

مدل پیکربندی سفارشی به یک زنجیره تامین انعطاف پذیر و پاسخگو نیاز دارد که بتواند به سرعت با درخواست‌های منحصر به فرد مشتری سازگار شود. اغلب از تکنیک‌های تولید پیشرفته مانند طراحی محصول مدولار و سیستم‌های تولید انعطاف پذیر برای ارائه طیف گسترده ای از گزینه‌های سفارشی سازی استفاده ‌می‌کند. مزیت اصلی این مدل، توانایی آن در ارائه محصولات یا خدمات شخصی، افزایش رضایت و وفاداری مشتری است.

در نتیجه، نوع مدل مدیریت زنجیره تامین که یک کسب و کار باید انتخاب کند به عوامل مختلفی از جمله ماهیت محصول، پویایی تقاضا، سطح رقابت و اهداف خاص تجاری بستگی دارد. با درک نقاط قوت و ضعف هر مدل، کسب و کارها ‌می‌توانند مناسب ترین مدل SCM را انتخاب کنند که با اهداف عملیاتی و شرایط بازار آنها همسو باشد. در چشم انداز کسب و کار رقابتی امروزی، مدیریت موثر زنجیره تامین نه تنها یک ضرورت لجستیکی، بلکه یک دارایی استراتژیک است که ‌می‌تواند مزیت رقابتی قابل توجهی را ارائه دهد.

همچنین بخوانید: نرم افزار مدیریت تولید

سخن آخر

انتخاب استراتژی زنجیره تامین مناسب به عوامل متعددی از جمله ماهیت بازار، نوع محصولات یا خدمات ارائه شده، تقاضا و انتظارات مشتری و اهداف و مقاصد خاص شرکت بستگی دارد. همچنین بسیار مهم است که به یاد داشته باشید که این استراتژی‌ها متقابلاً منحصر به فرد نیستند. شرکت‌ها ‌می‌توانند استراتژی‌های مختلفی را برای رفع نیازهای منحصر به فرد خود ترکیب کنند.

در محیط کسب و کار پویا و رقابتی امروز، مدیریت موثر زنجیره تامین چیزی بیش از یک ضرورت است. این یک مزیت رقابتی قابل توجه است. کسب‌وکارها با درک استراتژی‌های مختلف زنجیره تامین موجود و نحوه اعمال آنها، می‌توانند کارایی خود را بهبود بخشند، مشتریان خود را راضی کنند و در نهایت به رشد پایدار دست یابند.