از سال 1913 میلادی که ایده تولید انبوه بنا گذاشته شد تا به امروز، این روش تولید بسیار متحول و فراگیر شده است. امروزه بسیاری از نیازمندیهای مشتریان اعم از افراد یا صنایع را با راهکارهای خلاقانه این روش تولید تأمین میکنند. یکی از این ابداعات بسیار مفید در قالب نرمافزار تولید، تعریف فرایندهای این روش تولید است. آیا وقتی عبارت «تولید انبوه» را میشنوید ذهنتان سراغ از مزایای فراوانش میگیرد؟ باید یادآوری کنیم که این مکانیزم تولید معایبی نیز دارد. در این مطلب میخواهیم صفر تا صد این روش تولید را به بیانی ساده مرور کنیم، نقش نرمافزار تولید را در این روش تولیدی مشخص کنیم و از شاخصترین کاربردهای این روش تولید در صنایع مختلف بگوییم. لذا با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید تا:
تولید انبوه چیست و در کدام صنایع و کسبوکارها کاربرد دارد؟ چه ویژگیهایی دارد و سازمانها از کدام مزایای آن بهرهمند میشوند و با کدام معایبش باعث چالشاند؟ در این مقاله قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم و به بررسی صنایعی بپردازیم که از این روش تولید استفاده میکنند.
تولید یک محصول روشهای مختلفی دارد، برخی از این روشها برای تولید بیشتر کالاها مناسبند و برخی دیگر فقط منحصر به تولید چند کالای خاص هستند. انواع اصلی سیستمهای تولید شامل این روشها است: تولید پروژهای، تولید دسته ای، تولید پیوسته، تولید سفارشی، تولید کارگاهی و تولید انبوه. در این مقاله میخواهیم با آخرین روش یاد شده بیشتر آشنا شویم.
تولید انبوه (Mass Production) به معنی تولید کردن کالا در مقیاس بزرگ و بدون افت کیفیت است. با این سیستم تولیدی میتوانیم نسبت به سایر روشها، تعداد محصول بیشتری را با هزینه کمتر در واحد زمان تولید کنیم. این روش تولید به تولید مقادیر زیادی از یک محصول و غالباً در دستههای همزمان اطلاق میشود. چنین فرایندی به شرکتها امکان میدهد تا نیازمندیهای مصرفکنندگان را با هزینه کمتری تأمین کنند. اما این روش تولید ویژگیهای خاصی دارد که مستلزم فرایندهای برنامهریزی منابع سازمانی (ERP) دقیق و منظم است. در ادامه به مهمترین ویژگیهای این روش تولید میپردازیم.
تولید انبوه اولین بار توسط «هنری فورد» طراحی و پیادهسازی شد. او توانست با استفاده از اصل تقسیم کار کارگران و ترکیب آن با روش ابداعیاش، خط تولید در حجم انبوه خودروی فورد «تی» را بین سالهای ۱۹۱۰ تا ۱۹۲۰ راهاندازی کند. در این روش تمام کارگران یک وظیفهی کاملا مشخص و شفاف داشتند. برای مثال در شرکت فورد یک نفر فقط مسئول جایگذاری درها بود، دیگری چرخها را جا میزد، فرد دیگری به نصب پنجرهها مشغول بود و... . مزیت مهم این روشِ تقسیم کار این بود که افراد بعد از مدتی در کاری که انجام میدادند خبره میشدند و بهرهوریشان در آن بهشدت بالا میرفت. اما روی دیگر سکه خستگی آنها و افزایش نرخ خروج از کار بود. با گذشت زمان و ورود فناوری به کارخانهها کمکم رباتها جای کارگران را در خطوط تولید گرفتند و نرمافزارها برای مدیریت دقیق و صحیح فرایندها پا به میدان گذاشتند.
همچنین بخوانید: نرم افزار حسابداری تولیدی
در این روش تولید حجم زیادی از محصولات با ویژگیهای یکسان تولید میشود. محصولاتی که از نظر استاندارد و سفارشیسازی در یک سطح قرار دارند. خطوط مونتاژ و ماشینآلات مکانیزه از اصلیترین ابزارهای این روش هستند. البته این بدان معنا نیست که همهی کسبوکارهای تولیدکننده با این روش مجهز به انواع ماشینآلات هستند. امروزه بسیاری از صنایعِ تولیدی با استفاده از نیروهای انسانی محصولات خود را تولید و روانه بازار میکنند. بین تمام روشهای تولید، این سیستم تولید بالاترین بهرهوری و پایینترین میزان هزینههای جاری را دارد. البته تعداد بالای محصولات ساختهشده باعث میشود تا انعطافپذیری این روش بسیار پایین باشد.
با «ثمر»، نرم افزار تخصصی تولید تیمیار آشنا شوید
متفاوت، منعطف، دقیق و کاربردی با انواع گزارشهای تخصصی تولید انبوه.
سربلند در آزمون مجموعههای تولیدی و صنعتی کشور.
تولید انبوه؛ ویژگیها، مزایا و معایب
این سیستم تولید مانند هر روش تولید دیگری مجموعهای از ویژگیها و مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه هرکدام را جداگانه بررسی میکنیم. اگر بخواهیم خیلی کوتاه و مختصر به بررسی ویژگیهای اصلی این روش بپردازیم باید به اینها اشاره کنیم:
تقسیم کار کارکنان به جزئیترین و شفافترین شکل ممکن، البته که بخش زیادی از کارِ کارخانهها توسط ماشینها و رباتها انجام میشود و نیروهای انسانی خیلی در آن دخیل نیستند. اگر در خط تولید انبوه با ماشینآلات سروکار داشته باشیم که مسیر مشخص است. وظایف برای هر واحد تولیدی تعریف و هر ماشین کار خود را با فشردن یک دکمه آغاز میکند. اما در صنایع تولیدیای که نیروهای انسانی در آن حضور دارند اوضاع کمی متفاوت است. در این روش تولید هر نفر در خط تولید باید دقیقا بداند که چهکاری انجام دهد. وظایف دقیق، روشن، کوتاه و سادهاند. میزان تولید و افزایش و کاهش حجم رابطهی مستقیمی با نحوه تقسیم وظایف و شرح آنها دارد.
جریان تولید روان، جریان تولید در این روش یک فرایند دایم و همیشگیست که تمام مراحل در هماهنگی کامل باهم پیش روند. در این روش کالای ساختهشده در هر مرحله باید در بهینهترین زمان ممکن به مرحله بعدی برود و در عین حال با مراحل قبل و بعد از خودش در هماهنگی کامل باشد. برای مثال خط تولید کمپوت میوه را در نظر بگیرید. ابتدا میوه و قوطیهای فلزی تهیه میشوند. میوهها برای پخت فرایندهای مختلفی را طی میکنند و از طرف دیگر قوطیها آماده قرارگیری در خط میشوند. سپس هر قوطی به اندازه مشخص از مواد پر میشود و برای طی مراحل بعدی به سایر ایستگاههای کاری میرود. کوچکترین خللی در این فرایندها باعث میشود تولید با مشکل روبرو شود و تمام جریان تولید متوقف شود.
استانداردسازی فرایندها و محصولات، قبلتر گفتیم که خروجی تولید انبوه تعداد زیادی کالا و محصول مشابه است. برای رسیدن به این تعداد بالا به فرایندهایی نیاز داریم که کاملا بهینه شده باشند. انحراف از فرایندها و برنامههای تولید باعث ایجاد ضررهای زیادی هم در بعد زمانی و هم مالی میشود. انحراف از برنامه باعث از کار افتادن جریان تولید میشود و با توجه به اینکه اصلیترین منبع درآمد و سود صنایعی که از این روش استفاده میکنند همین جریان مداوم تولید است. گاهی این ضررها میتوانند جبرانناپذیر باشند. نکته مهم این است که بدانیم هزینههای اصلاح یا تغییر هریک از فرایندها در روش در این روش تولید بسیار بالاست. پس استانداردسازی فرایندها و تعیین چارچوبهای محکم برای تولید از ضروریات این روش است.
میزان تقاضای نامعلوم، مرز بین تولید سری و این روش تولید بسیار باریک است و این مرز دقیقا اینجا قرار دارد. در روش تولید سری، کارخانهها و خطوط تولید تعداد مشخصی کالا را براساس سفارشهای موجود تولید میکنند. برخلاف تولید در حجم انبوه. استفاده از حداکثر توان خطوط و تولید کالا و محصول در تعداد و حجم بالاتر هدف اصلی این روش تولیدی است. عدم توجه به نیاز بازار و تغییر الگوهای مصرف اصلیترین چالش صنایعی است که با این روش تولید میکنند.
هزینههای راهاندازی بالا، خرید خطوط تولید و ماشینآلات مکانیزه، تعداد زیاد نیروی انسانی مورد نیاز، آموزش این نیروها و آمادهسازی زمین و سازه و... هزینههای اولیه و راهاندازی خط تولید انبوه را بسیار بالا میبرد. درست است که با راه افتادن چرخ تولید و فروشِ محصولات کمکم نرخ بازگشت سرمایه سرعت میگیرد و هزینههای اولیه را جبران میکند، اما راهاندازی و شروع خط تولید به روش انبوه هزینههای بالایی دارد. بسیاری از شرکتهای نوپا و کوچک معمولا برای شروع کارشان بهسراغ این روش تولید نمیروند.
مزایا
موارد بالا ویژگیهای اصلی این روش بود و بعد از آشنایی با آنها به سراغ بررسی مزایا و معایب این روش میرویم.
کارایی
این روش تولید کارآمدترین شکل تولید را دارد، وجود کارهای تکرارشونده اصلیترین دلیل بالا رفتن بهرهوری و کارایی خطوط تولید و نیروهای انسانی در این روش تولید است. استفاده گسترده از ماشینآلات میتواند بهرهوری این روش را بهصورت تصاعدی بالا ببرد. البته بالا رفتن بهرهوری در این روش تولیدی بهبهای از دست رفتن انعطافپذیری خطوط تولید است.
نیاز کمتر به منابع انسانی
اگرچه هنوز خیلی از کارخانجات برای تولید به نیروهای انسانی متکیاند اما روش تولید انبوه و ویژگیِ کار تکراری آن به صنایع امکان میدهد ماشینآلات مکانیزه را جایگزین منابع انسانی کنند. در نتیجه نیاز این روش به منابع انسانی نسبت به بقیه روشها کمتر است. البته باید توجه داشت برخی از صنایع نمیتوانند ماشینآلات را جایگزین نیروهای انسانی کنند. بهدلایلی مثل حساسیت قطعهها یا عدم ورود فناوری به برخی حوزهها.
هزینههای جاری پایینتر
اگر هزینههای اولیه را فاکتور بگیریم، این روش هزینههای جاری کمتری نسبت به سایر روشهای تولید دارد، استفاده کمتر از نیروهای انسانی، تولید در حجم بالا و در نتیجه فروش بیشتر و درنهایت بهرهوری بالاتر، هزینههای جاری این روش را کاهش و آن را تبدیل به روشی سودمند میکند.
تولید دقیقتر
از آنجایی که فرایندها و محصولات در این روش تولید از استانداردهای مشخص و خاصی پیروی میکنند دقت ساخت در این روش بالاست. ساخت محصولات استاندارد نیازمند فرایندها و جریانهای استاندارد است. این فرایندها باعث میشوند رویههای تولید در این روش دقیقتر و استاندارد پیش رود. کنترل کیفیت نیز نقش مهمی در این روش تولیدی دارد و کنترل مداوم روشها و محصولات امکان خطا و اشتباه را پایین میآورد.
در نرم افزار تولید انبوه ثمر میتوانید:
معایب تولید انبوه
این روش تولید، برای صنایع و کسبوکارها مزایا و صدالبته معایب خاص خود را دارد. در ادامه این معایب را بررسی میکنیم.
هزینههای بالای راهاندازی
این موضوع درکنار اینکه یکی از موانع بارز روش تولید انبوه است، از معایب آن نیز محسوب میشود. هزینههای راهاندازی خط تولید مناسب آن بالا است. تهیه زیرساختها و دستگاهها هزینههای بسیار بالایی دارد. این روش برای شرکتهای کوچک و نوپا اگر به منابع مالی خوبی وصل نباشند اصلا بهصرفه نیست.
فرسودگی نیروی کار
برخی کسبوکارها به علتهای مختلف علاقهای به استفاده از ماشینآلات در خطوط تولیدشان ندارند. دلایلی مثل صرفهجویی مالی یا حساسیت محصولات. مثلا در خطوط تولید اپل صدها نفر قطعات مختلف را با دست مونتاژ میکنند. وجود فرایندهای تکرارشونده برای ساخت یک محصول در کوتاهمدت باعث افزایش بهرهوری و کارایی میشود. اما در بلندمدت باعث فرسودگی نیروهای انسانی میشود. با گذشت زمان آنها تبدیل به نیروی کار غیرفعالی میشوند که به جز انجام وظایف محوله و تکراری توان انجام هیچ کار اضافهی دیگری ندارند.
انعطافناپذیری
الگوهای مصرف و تقاضای بازار در طول زمان تغییر میکند. شرکتهایی که از این روش استفاده میکنند نمیتوانند بدون صرف هزینههای گزاف مالی و زمانی محصول تولیدی خود را تغییر دهند آن را متناسب با نیاز بازار ارایه کنند. این موضوع بهخصوص در حوزه تولید مواد غذایی بهخوبی خود را نشان میدهد، فسادپذیری و عدم امکان مصرف دوبارهی مواد اولیه از مواردی است که این روش تولید را تبدیل به روشی نامنعطف میکند.
مهمترین اهداف سازمانهای تولیدی از روی آوردن به تولید انبوه چیست؟
از این روش تولید به تولید جریان، تولید سریال، تولید جریان تکراری و تولید سری نیز تعبیر میکنند. در همه این عبارتها بهنوعی اهداف این سیستم تولیدی نهفته است. در واقع، یکی از بخشهای مهم نرمافزار تولید به این نوع تولید اختصاص یافته است تا الزامات دستیابی به چنین اهدافی فراهم شوند. تولید انبوه را عمدتاً برای تحقق اهداف زیر به کار میگیرند.
عمدهترین مزایای بهکارگیری سیستم تولید انبوه برای سازمانها کدامند؟
ایده تولید انبوه به راحتی و کارایی این روش مربوط میشود. این سیستم تولید که بخش مهمی از نرمافزار تولید است، مزایای زیادی را هم برای تولیدکنندگان و هم مصرفکنندگان دارد. در ادامه این مزایا را مرور میکنیم.
برای تولید انبوه چه معایبی را میتوانیم در نظر بگیریم؟
تولید انبوه در کدام صنایع کاربرد دارد؟
با بررسی ویژگیها، مزایا و معایب تولید به روش انبوه به سوال مهمتری میرسیم: این روش در کدام صنایع کاربرد دارد؟
تولید انبوه حوزهی کارکرد مشخصی دارد. از این روش برای تولید کالاهای خاصی استفاده میشود که معمولا محدودند. مثلا برای تولید محصولاتی که میزان سفارشیسازی گستردهای دارند یا نیاز به تخصص بالایی دارند چندان کارایی ندارد. مثلا در حوزهی تولید نرمافزار، این روش کاربردی ندارد یا همینطور برای تولید لوازم خانگی که تقاضای محدودی دارند چندان کارایی ندارد. تولید به روش انبوه برای صنایع خودروسازی، غذاهای کنسروی، لوازم الکترونیکی پرمصرف و یکسان مثل تلفن همراه یا کنسولهای بازی کاربرد دارد. در ادامه کمی مفصلتر آنها را بررسی میکنیم.
پیش از اینکه هنری فورد خط مونتاژ و تولید انبوه مدل تی را راهاندازی و معرفی کند، خودرو کالای لوکسی محسوب میشد و برای طبقهی خاصی از جامعه قابل دسترس بود. خودرو کالایی بود که فرایند طولانی و گرانی را برای ساخت طی میکرد و طبیعتا محصولی گرانقیمت بود. بعد از اختراع انقلابی فورد بود که خروجیِ این صعنت برای آحاد جامعه قابل دسترس شد. البته امروز هم خطوط تولید خودرو بهشکل دستی و کارگاهی وجود دارد که محصول آنها کاملا لوکس و فوقالعاده گرانقیمت است. شرکت خودروسازی رولزرویس نمونهای از این مورد است.
البته منظور ما از صنایع غذایی همهی مواد غذایی نیست. تولید انبوه بیشتر برای تولید غذاهای کنسروی کاربرد دارد. برای درک کامل این موضوع کافیست نگاهی به خط تولید مثلا کنسرو لوبیا بیاندازیم. استفادهی گسترده از خطوط مونتاژ و دستگاههای مکانیزه در تولید این محصول اصلیترین بخش است. همهچیز در تولید کنسرو خودکار است. از پخت لوبیاها تا بستهبندی همه و همه روی نوار خط تولید انجام میشود، آنهم با کمترین دخالت دست.
این روش تولید برای تهیه مواد غذایی به تغذیه مردم در سراسر جهان کمک میکند. در حال حاضر این سیستم تولید امکان تولید حجم بیشتری از مواد غذایی پایدار در قفسههای فروشگاهی را فراهم میکند که در قوطیها و شیشهها بستهبندی میشوند. با اینکه کشاورزی، باغبانی و سایر فعالیتهای خودپایدار همچنان غذا را برای بسیاری از جوامع فراهم میکنند، پیشرفتها در بستهبندی و تولید مواد غذایی دسترسی به آنها را در جهان افزایش داده است
محصولات الکترونیکی پرمصرف مثل تلفن همراه و کنسولهای بازی نمونههای دیگری هستند که برای ساخت آن از تولید انبوه استفاده میشود. مایکروسافت و سونی دو غول حوزه سرگرمی، دستگاههای خود یعنی اکسباکس و پلیاستیشن را در کشورهای جنوبشرق آسیا و با کمترین دخالت نیروی انسانی تولید میکنند. دلیل استفاده از این روش تولید برای ساخت کنسولهای بازی پایین نگهداشتن قیمت تمامشده است. رقابت شدیدِ موجود در این بازار، شرکتهای تولیدکننده را مجبور به تولید با پایینترین قیمت و حتی تولید بدون سود میکند. بهترین روش برای ارایه قیمت پایین نیز همین سیستم تولید است.
در حوزه تولید تلفن همراه نیز استفاده از این روش مرسوم است و دلیل آنهم پراکندگی قطعات آن در جهان است. نهتنها برای ساخت خود دستگاه که برای ساخت قطعات جانبی آن نیز از این روش تولید استفاده میشود. تلفنهای همراه قطعات متنوعی دارند: دوربین، بورد، قاب، صفحهی نمایش و... اگر ساخت هرکدام از این قطعات به روشی بهجز انبوه یا سری باشد، تقریبا همیشه در بازار کمبود موجودی داریم. بزرگترین تولید به روش انبوه تلفن همراه در جهان در کشور چین قرار دارد. تنها یکی از این خطوط تولید در شهر ژنگژو توان تولید روزانه پانصد هزار گوشی اپل آیفون دارد.
تولید انبوه در صنعت مد رایج است؛ زیرا به تولیدکنندگان پوشاک امکان میدهد تا بهسرعت چندین محصول از یک لباس را در چند اندازه، رنگ، مواد و پارچه تولید کنند. تولیدکنندگان برای تولید در حجم بالای لباس، از ماشینهای خودکار جهت برش پارچه از الگوها و دوختن قطعات به هم استفاده میکنند.
نرمافزار تولید و تولید انبوه تأثیر بسیاری بر صنعت داروسازی دارد. معیارهای از پیش تعیین شده اتوماسیون تولید که برای محصولاتی استاندارد تعریف میشوند، در زمینه تولید دارو مهم هستند؛ زیرا هر قرص، کپسول یا محلول مایع را یکسان تولید میکنند. این امر فرایند تعیین دوز صحیح را برای بیماران ساده میکند و با حصول اطمینان از یکنواختی داروها، ایمنی را افزایش میدهد.
فناوری بهسرعت در حال پیشرفت است و شرکتها با این روش تولید میتوانند دستگاههای جدید را بهطور گستردهای در دسترس مصرفکنندگان قرار دهند. این روش تولید بهعنوان بخشی کلیدی در نرمافزار تولید با افزایش تقاضا به محصولات فناورانه، به افراد بیشتری امکان میدهد تا به ابزارهایی برای بهبود کیفیت زندگی دسترسی داشته باشند. تولید انبوه بهویژه در صنعت فناوری مفید است؛ زیرا به تولیدکنندگان امکان میدهد تا قطعات و تجهیزات بسیار فنی و دقیق را برای دستگاههای پیچیده تولید کنند.
نقش نرمافزار در تولید انبوه
تولید انبوه فرایندها و جریانکاریهای عظیمی دارد. مدیریت این فرایندها و حرکت در مسیر استاندارد و درست آن میتواند موفقیت سازمان را تضمین کند. برای این مهم ابزارهای زیادی دارید، مهمترین آن نرمافزار است. نرمافزارها کمک زیادی به مدیریت فرایندهای شما میکنند، از جمله کمک به برنامه ریزی تولید، تعریف دقیقتر و آسانتر برنامه تولید و ثبت علمکرد تولید. همچنین استفاده از نرم افزار تولید به شما برای مدیریت تولید اثربخش کمک شایانی میکند، از مکانیزه کردن دستورات و جریانهای کاری گرفته تا پایش و دریافت گزارشها و... . استفاده از نرمافزار نهتنها باعث افزایش زمان در دسترس شما میشود بلکه جریان روان فرایندها را نیز تضمین میکند و دقت دادههای کسبوکار شما را بالا میبرد.
راهکارهای سازمانی در زمینههای مختلف همواره میتوانند کارساز باشند. یکی از این سیستمها نرمافزار تولید است که بخش مهمی از آن به تولید انبوه اختصاص دارد. این روش تولید با منطقیسازی هزینهها، ارتقای مزیت رقابتی برای تولیدکنندگان، تقویت استانداردهای محصول و کمک کردن به فرایندها از طریق خرید نرم افزار ERP و سیستمهای نظیر آن کمک شایانی به تحقق اهداف سازمانی میکند. بهرهگیری از قابلیتهای متنوع روش سیستم انبوه را باید با مدیریت کردن نارساییهای احتمالی آن در نظر گرفت. تبعات تغییر در طراحی و یا افت انگیزه کارکنان را میتوانیم با راهکارهایی نظیر شناسایی ریسکهای فرایندی و مدیریت آنها در مسیری درست هدایت کنیم. در اینصورت خسارت ناشی از آنها حداقلی خواهد بود.