امنیت سایبری چیست و چرا مهم‌ترین نیاز سایبری است؟
رشد و توسعه دنیای دیجیتالی‌ای که امروز در آن زندگی می‌کنیم در کنار تمام ویژگی‌های مثبتی که دارد چالش‌ها و مسایلی را هم به وجود آورده است. از چالش‌های مربوط به حفظ حریم خصوصی گرفته تا حفاظت از داده‌ها و شبکه‌های مهم و حیاتی سازمان‌ها و کشورها، حملات خرابکارانه به قصد سرقت دارایی‌ها یا به‌دست آوردن اطلاعات حساس یا اخلال در نظم و ارایه سرویس‌های عمومی از طریق نفوذ و هک سیستم‌ها خبرهایی‌ست که اگر نگوییم هر روز، دست‌کم در هفته یکی دو باری به گوش‌مان می‌خورد، حملات سایبری بزرگ و کوچک نمی‌شناسد و در هر زمانی علیه هر فرد و سازمانی می‌تواند صورت بگیرد. راهکارهایی آسان و بعضا بدیهی برای جلوگیری از این آسیب‌ها وجود دارد که از طریق آموزش و بالا بردن سطح دانش کاربران و درک چگونگی عمکلرد سیستم‌ها قابل انجام است. با وجود اطلاعات حیاتی که در فضای دیجیتال وجود دارد و آسیب‌پذیری‌هایی که در شبکه از چشم پنهان‌اند امنیت سایبری یکی از مفاهیم مهم برای سازمان‌هاست تا به هر طریق جلوی ضرر و افشای اطلاعات محرمانه خود را بگیرند.
امنیت سایبری به مجموعه اقدامات حفاظت از سیستم‌های کامپیوتری، سرورها، موبایل‌ها، سیستم‌های الکترونیکی، شبکه و داده‌ها از حملات مخرب گفته می‌شود و هدف اصلی آن حفاظت از تمام دارایی‌های سازمان در مقابل خطرات داخلی و خارجی‌ست، از آن‌جایی که دارایی‌های سازمان‌ها معمولا در چند بخش به صورت جدا از یک‌دیگرند رویکرد امینت سایبری در سازمان باید بر حفاظت از تمام آن‌ها از طریق ایجاد یک شبکه یکپارچه باشد. برای ایجاد این شبکه یکپارچه حفاظتی، امینت سایبری به چندین زیرمجموعه تقسیم می‌شود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
امنیت نرم‌افزاری
امنیت نرم‌افزاری شامل تعریف و به‌کارگیری مجموعه‌ای از سیستم‌های دفاعی در نرم‌افزارها و سرویس‌های مورد استفاده در سازمان است. پیش‌نیاز آن ابتدا تعریف یک استراتژی دقیق امنیت سایبری و سپس تعریف دسترسی‌ها به بخش‌های مختلف یک سیستم نرم‌افزاری و همچنین نوع معماری، کدهای اصلی و ایجاد یک سیستم اعتبار سنجی دقیق روی داده‌های ورودی‌ست. یکی از بهترین روش‌ها برای اطمینان از عملکرد صحیح امنیت سیستم‌های نرم‌افزاری در سازمان شبیه‌سازی حملات سایبری‌ست. با استفاده از این مدل‌سازی به راحتی می‌توان نقاط کور دفاعی و گره‌های امنیتی را شناسایی و برای رفع آن‌ها اقدامات لازم را انجام داد.
مدیریت هویت و امنیت داده‌ها
مدیریت هویت به مجموعه قواعد و فرایندهایی اشاره دارد که نیاز به احراز هویت برای دسترسی به اطلاعات در داخل سازمان را تعریف و اجرا می‌کند. بخش مهمی از امنیت سایبری و انتقال اطلاعات به عهده‌ی کاربران سیستم‌های کامپیوتری‌ست و تعیین و احراز هویت آن‌ها برای کار و دسترسی به اطلاعات بخش‌های مختلف سازمان اهیمت بالایی دارد.
امنیت شبکه
امنبت شبکه بر دو بعد سخت افزاری و نرم افزاری برای محافظت از دسترسی‌های بدون مجوز، اخلال و سوءاستفاده استوار است. استفاده از رویه‌های امنیتی دقیق برای شبکه در سازمان می‌تواند جلوی ضررهایی مثل نشت اطلاعات و دسترسی‌های غیرمجاز به اطلاعات حیاتی را بگیرد.
امنیت دستگاه‌های قابل حمل
چالش مهم دیگری که امنیت سایبری با آن روبه‌روست حفاظت از اطلاعات ذخیره شده شخصی و سازمانی روی دستگاه‌های قابل حمل مانند تلفن همراه، لپ‌تاپ، تبلت در مقابل دسترسی‌های بدون مجوز، بدافزارها و سرقت است. مقابله با این چالش نیازمند مجموعه آموزش‌هایی‌ست که استفاده‌کنندگان از این دستگاه‌ها، به‌خصوص آن دسته از کارکنانی که از دستگاه‌های سازمانی حاوی اطلاعات حیاتی استفاده می‌کنند باید با آن آشنا باشند.
همچنین بخوانید: حسابداری صنعتی
امنیت سیستم‌های پردازش ابری
سیستم‌های ابری این روزها نقش مهمی در سازمان‌ها دارند، سرویس‌هایی مانند AWS، GOOGLE، Azure و... تقریبا پای خود را در بیش‌تر سازمان‌ها باز کرده‌اند. سازمان‌هایی که از این سیستم‌ها استفاده‌ی گسترده می‌کنند و از سرویس‌هایی مانند محیط کار دیجیتال و فضای کار دیجیتال استفاده و اطلاعات خود را روی سرور‌های ابری ذخیره می‌کنند باید به خطرات احتمالی نیز آگاه باشند و همواره امنیت سایبری را در اولویت قرار داده و رویه‌های ارایه شده از سوی ارایه‌دهندگان این سرویس‌ها را رعایت کنند.
آموزش کاربران
شاید اهمیت این مورد به تنهایی به اندازه‌ی تمام مواردی‌ست که در بالا به آن‌ها اشاره شد، بیش‌ترین شکست‌های امنیتی در امر حفاظت از داده‌ها و شبکه‌ها و نفوذ و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حیاتی معمولا در اثر یک یا چند اشتباه انسانی رخ می‌دهد، آموزش صحیح کارکنان و کاربران سیستم‌ها آن‌ها را قادر می‌سازد تا خطرات را شناسایی کنند و رویه‌های امنیتی سازمان را به درستی پیاده‌سازی کنند.
چالش‌های امنیت سایبری
سرعت رشد و توسعه فناوری به اندازه‌ای بالا رفته که گاهی نمی‌توان مقصدی برای آن متصور شد، از سوی دیگر استفاده از نرم‌افزارها به اندازه‌ای در زندگی شخصی ما رسوخ کرده که حتی معمول‌ترین فعالیت‌های روزانه را هم تحت تاثیر خودش قرار داده است. حال این ضریب نفوذ را در نهادهای مالی، حکومتی، نظامی، بهداشت و درمان، آموزش و انرژی هم در نظر بگیرید. هر روز حجم بیش‌تری از اطلاعات در حال ورود به دنیای اینترنت و دیجیتالی شدن هستند، اطلاعات مهمی که ارزش زیادی برای کسانی دارد که اهداف خوبی در سر ندارند، این دلیل و اهمیت استفاده از فناوری‌ها و فرایندهایی‌ست که باید برای حفاظت از این داده‌ها به‌کار بگیریم.
اهمیت وجود امنیت سایبری را باید در شکست‌های امنیتی که اخیرا در سازمان‌های مهمی از یاهو گرفته تا اداره خزانه‌داری ایالات متحده جست‌وجو کرد. در هرکدام از این شکست‌های امنیتی که در نتیجه وجود یک یا چند نقص و عدم پایبندی به رویه‌های ایمنی رخ داده علاوه‌بر این‌که اطلاعات حیاتی میلیون‌ها کاربر در سطح اینترنت به سرقت رفته است به این سازمان‌ها نیز هم از بعد مالی و هم بعد اعتباری لطمات جبران‌ناپذیری وارد کرده است. آمارها نشان می‌دهد سطح حملات سایبری در جهان به هیچ روی در حال کاهش نیست. سازمان‌ها، بزرگ و کوچک، روزانه در معرض حملاتی قرار می‌گیرند که هدف‌شان سرقت اطلاعات حساس یا ایجاد اخلال در عملکرد آن‌هاست.
در این‌که سرعت بالای رشد و توسعه فناوری موقعیت‌های منحصربه‌فردی برای پیشرفت و بالابردن سطح کار و زندگی ایجاد می‌کند شکی نیست. اما همین سرعت بالا در کنار ویژگی‌های مثبت چالش‌هایی به همراه دارد، چالش‌هایی که مدیریت‌شان نیازمند استراتژی‌های دقیق است. در نرم‌افزارهای مختلف تقریبا با هر بار به‌روزرسانی شاهد به وجود آمدن آسیب‌پذیری‌ها و مشکلات جدید هستیم که راه را برای حملات سایبری هموار می‌کنند. علاوه‌بر این زیرساخت‌های IT هم‌اکنون به‌گونه‌ای در حال توسعه هستند که با مهاجرت بیش‌تر سازمان‌ها به فضای ابری همسو باشند. این خود می‌تواند یک عامل آسیب‌رسان به امنیت سایبری آن‌ها باشد، به این‌خاطر می‌گوییم آسیب‌رسان زیرا زمانی که تغییرات با سرعت بالا همراه شوند معمولا با حفره‌های امنیتی و نقص‌های ایمنی طرف هستیم و زمانی که سازمان‌ها بدون توجه به این موضوع تمام اطلاعات‌شان را در فضای ابری مستقر می‌کنند عملا خود را در برابر حملات و بدافزارها بدون حفاظت رها می‌کنند. سازمان‌ها نیز معمولا از این خطرات در زیرساخت‌های IT خود آگاهی ندارند و زمانی متوجه وجود آن‌ها می‌شوند که کار از کار گذشته است.
چه مسایلی امنیت سایبری را به خطر می‌اندازند؟
یک حمله سایبری با هدف از میان بردن محرمانگی و یکپارچگی سیستم و به دست آوردن اطلاعات حساس یا ایجاد اخلال در سرویس‌های موجود انجام می‌شود، محل آغاز حمله می‌تواند از خارج یا داخل سیستم یا شبکه و هدف آن بسته نوع حمله می‌تواند یک یا چند فرد یا سازمان باشد. حملات سایبری انواع و ابعاد گسترده‌ای دارند که در ادامه به بررسی شناخته‌شده‌ترین آن‌ها می‌رویم.
۱. بدافزار
بدافزار به معنای نرم‌افزار مخرب است و به عنوان یکی از شایع‌ترین تهدیدات علیه امنیت سایبری شناخته می‌شود. هکر از طریق بدافزار در سیستم کاربر اخلال ایجاد می‌کند یا در مواردی کنترل آن را در دست می‌گیرد. بدافزارها معمولا از طریق یک ایمیل، لینک یا فایل دانلودی در سیستم مقصد پیاده‌سازی می‌شوند. انواع بدافزار شامل ویروس، تروجان، ابزارهای جاسوسی و... است و هدف آن به دست آوردن پول یا حملات سایبری با انگیزه‌های سیاسی‌ست.
۲. فیشینگ
فیشینگ زمانی اتفاق می‌افتد که کاربر یک ایمیل که به ظاهر از طرف سازمان معتبری ارسال شده و از او درخواست اطلاعات حساس و شخصی می‌کند را باز می‌کند. حملات فیشینگ معمولا از کاربر اطلاعات مربوط به حساب‌های مالی مثل رمز کارت بانکی را درخواست می‌کند. کاربر پس از کلیک روی لینک موجود در ایمیل به صفحه‌ای منتقل می‌شود که ظاهرا ایرادی ندارد اما آدرس آن معمولا به آدرس اصلی شبیه است و تفاوت‌های جزئی دارد که شاید در نگاه اول به چشم نیاید.
۳. باج افزار
باج افزار با ایجاد قفل روی فایل‌های حساس کاربر در ازای برداشتن آن درخواست پول می‌کند، در صورتی که پول توسط کاربر به حساب هکر به طریقی که مشخص شده واریز شود قفل هم برداشته خواهد شد که البته در این مورد نه تضمینی وجود دارد و نه قانونی.
۴. تزریق SQL< یا SQL Injection
از این حمله سایبری برای کنترل داده‌های موجود در دیتابیس یا سرقت آن‌ها استفاده می‌شود. هکرها با استفاده از جملات و کاراکترهای حساس که در هر دیتابیس متفاوت است می‌توانند وارد دیتابیس شده و به اطلاعات حساس دسترسی داشته باشند. برای مثال یک وب‌سایت را در نظر بگیرید، یک هکر وارد فرم ثبت نام وب‌سایت می‌شود و مثلا در فیلد نام کاربری عبارتی را می‌نویسد که دیتابیس به آن حساس است و نسبت به آن نقص دارد. به این ترتیب تمام اطلاعات دیتابیس در اختیار هکر قرار می‌گیرد.
راهکارهایی برای بالا بردن امنیت سایبری
در ادامه به معرفی چند راهکار مناسب برای مقابه با حملات سایبری و بالا بردن سطح امنیت دیجیتالی سازمان می‌پردازیم.
همچنین بخوانید: نرم افزار انبارداری
۱. آموزش
اگر قوی‌ترین استراتژی امنیت سایبری را پیاده‌سازی کنید اما به کارکنان خود مولفه‌های اصلی آن و سیاست‌های سازمان را آموزش ندهید این استراتژی چندان به کار شما نمی‌آید. حتی بهترین راهکارهای دفاعی هم زمانی که کارکنان شما عمدی یا غیرعمدی اقدامات مخربی انجام دهند عملا کاری نمی‌کنند و نتیجه‌ای جز ضررهای پی‌درپی نخواهند داشت. آموزش و بالابردن سطح آگاهی کارکنان همیشه اولین و بهترین راهکار شما برای مقابله با خطرات سایبری است این را فراموش نکنید.
۲. ارزیابی ریسک
سازمان‌ها باید با انجام یک ارزیابی ریسک تمام دارایی‌های ارزشمند خود را شناسایی و براساس تاثیری که به خطر افتادن هریک از آن‌ها بر سایر جنبه‌های سازمان می‌گذارد آن‌ها را اولویت‌بندی کنند. این ارزیابی به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا با شناخت دقیق از دارایی‌های خود و دانش این‌که کدام دارایی تاثیر بیش‌تری بر عملکرد سازمان دارد میزان هزینه و زمانی که برای حفاظت از آن باید در نظر گرفت را مشخص کنند. ارزیابی ریسک یکی از ابزارهای مهم برای ارتقای امنیت سایبری است.
۳. از مدیریت صحیح نقاط آسیب‌پذیر و به‌روزرسانی‌های نرم‌افزارها اطمینان حاصل کنید
تیم‌های IT وظیفه اصلی حفظ امنیت سایبری را در سازمان عهده‌دارند، از وظایف حیاتی تیم‌های IT باید به شناسایی، طبقه‌بندی، اصلاح و کاهش آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم‌افزارها و شبکه‌های سازمان به منظور کاهش مخاطرات سایبری اشاره کرد. این بررسی‌ها و بهبود‌ها باید همیشگی باشد چراکه هر زمان نسخه‌ی جدیدی از نرم‌افزارها ارایه می‌شود محققان امنیتی حفره‌های جدیدی را کشف و به شرکت سازنده اعلام می‌کنند، پس این‌که سیستم و نرم‌افزارها یک‌سال پیش بررسی شده‌اند و مشکلی نداشته‌اند نمی‌تواند پاسخ خوبی از سمت تیم IT شما باشد. این یک وظیفه‌ی همیشگی برای آن‌هاست.
۴. از اصل حداقل دسترسی استفاده کنید
حداقل کردن سطح دسترسی یا Principle of Least Privilegeبه این موضوع اشاره دارد که برای انجام کارها در سازمان باید به افراد و نرم‌افزارها حداقل سطح دسترسی‌های لازم را داد. در این‌صورت اگر رخنه‌ی امنیتی در شبکه رخ دهد با توجه به محدود بودن سطح دسترسی حساب‌های کاربری این رخنه نمی‌تواند آسیب‌های زیادی ایجاد کند چراکه اجازه آن را در شبکه ندارد. برای محدودتر کردن دامنه‌ی آسیب‌ها نیز می‌توانید برای سیستم‌هایی که اطلاعات و دسترسی‌ها را کنترل می‌کنند احراز هویت دو مرحله‌ای تعیین کنید.
۵. بک‌آپ داده‌ها
نمی‌توان امنیت سایبری را بدون در نظر گرفتن این موضوع تعریف کرد، ساده‌ای‌ترین و پایه‌ای ترین اصل ارتقای امنیت گرفتن پشتیبان از داده‌های سازمان‌ست که باعث می‌شود حتی در صورت بروز رخنه‌ی امنیتی هم دامنه‌ی آسیب کاهش پیدا کند و هم اطلاعات حساس از بین نروند. گرفتن پشتیبانی باید به صورت مداوم و دوره‌های زمانی مشخص باشد.
۶. استفاده از نرم‌افزارها و سرویس‌های مطمئن و ایمن
درست است که درصد بالایی از رخنه‌های امنیتی و حملات سایبری به دلیل اشتباهات کاربران رخ می‌دهد اما نباید فراموش کرد که امنیت سایبری یک مفهوم تک بعدی نیست بلکه مجموعه‌ای از عوامل به‌هم پیوسته است که هرکدام مانند تکه‌ای پازل عمل می‌کند و کلیت ایمنی را در فضای دیجیتال باعث می‌شوند. آموزش کاربران، به‌روزرسانی‌های امنیتی و مدیریت اطلاعات و دسترسی‌ها در کنار استفاده از نرم‌افزارها و سیستم‌هایی که امنیت بالایی دارند و استانداردهای ایمنی را در بالاترین سطح ممکن رعایت می‌کنند کمک بزرگی به سازمان‌ها برای حفظ اطلاعات ودارایی‌های ارزشمند آن‌ها می‌کند.
یکپارچگی و امنیت
امنیت سایبری بر تلاش‌های منسجم و یکپارچه برای جلوگیری از نفوذ و هک شبکه و سیستم‌های اطلاعاتی تاکید دارد. قطعا زمانی که سازمان‌ها از چندین سرور غیریکپارچه یا چندین نرم‌افزار مختلف که هر کدام سیستم مخصوص به خود را دارد استفاده می‌کنند بیش‌تر خود را در معرض آسیب و خطر قرار می‌دهند. پس از آموزش صحیح کاربران برای رعایت مسایل امنیتی، وجود زیرساخت‌های یکپارچه که در صورت بروز حمله سایبری بتوانیم به سرعت اقدامات محدود‌کننده مانند اعمال محدودیت در دسترسی‌ها یا قطع کردن اتصال تمام سیستم‌ها به سرور را انجام دهیم گام مهم و محکمی در راستای تامین امنیت سایبری سازمان است. استفاده از چندین نرم‌افزار در سازمان به دلیل احتمال اختلال سیستم‌های دیتابیس و غیره می‌تواند به‌طور بالقوه خطرناک باشد. در خصوص نرم‌افزار پیشنهاد بیش‌تر متخصصان استفاده از نرم‌افزارهای یکپارچه است که در آن‌ها سطوح دسترسی و مدیریت کاربران معمولا توسط یک یا دو کابر ارشد کنترل می‌شود و تیم IT نیز به راحتی می‌تواند بر جریان‌های ورودی و خروجی اطلاعات نظارت داشته باشد تا در صورت وقوع اتفاق ناگوار به سرعت سیستم و اطلاعات آن را حفظ کند.