برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید؛ از تعریف تا ارزیابی
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید چیست؟
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید یا CRP (مخفف Capacity Requirements Planning) فرایندی است که به تعیین منابع مورد نیاز تولید می‌پردازد. دیدگاه این روش برنامه ریزی آینده‌محور است. کار اصلی CRP پیش‌بینی نیاز به منابع تولید است. هدف این روش برنامه ریزی تعیین میزان نیاز کسب‌وکارها به فضای فیزیکی، دستگاه‌ها و منابع انسانی برای برآوردن نیازهای تولید در هر دوره است.
بدون وجود یک برنامه ظرفیت تولید دقیق، صنایع تولیدی قادر به برآوردن تقاضای غیرقابل پیش‌بینی و هزینه‌های غیرمترقبه نیستند. در نتیجه استفاده نکردن از CRP می‌تواند هزینه‌های سنگینی روی دوش کسب‌وکارها بگذارد. در این مقاله ابتدا به تعریف دقیق اجزای برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید می‌پردازیم، روش‌های پیاده‌سازی آن را بررسی می‌کنیم و در نهایت مزایا و محدودیت‌های آن را برمی‌شماریم.
فهرست مطالب
اجزای ظرفیت تولید
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید فرایند ایجاد، اندازه‌گیری و اصلاح محدودیت‌های سطوح ظرفیت تولید است. واژه CRP در این مقاله فقط و فقط بر تعیین میزان نیاز به نیروی انسانی و دستگاه‌ها برای به‌ثمر رساندن تولید است. این ابزار یکی از ابزارهای مدیریتی است. CRP به صنایع کمک می‌کند تا از منابع در دسترسشان، که محدود و ارزشمندند، به‌شکل موثر استفاده کنند. همچنین به کسب‌وکارهای تولیدی امکان می‌دهد برای دوره‌های مختلف تولید، به شکلی هدفمند برنامه ریزی کنند. با استفاده از این برنامه، کسب‌وکارها دقیقا می‌دانند به چه ترکیبی از منابع تولید نیاز دارند تا به هدف‌‌های دوره‌ای خود برسند.
ورودی‌های برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید چیست؟
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید در ازای دریافت یک‌سری ورودی، گزارش‌های تحلیلی جامعی می‌دهد. ورودی‌های CRP عبارتند از: ظرفیت‌های هر مرکز کاری، سفارش‌های موجود، میانگین زمان تحویل سفارش، مسیرگذاری و برنامه‌های تولید موجود. این داده‌ها همگی از طریق یک پایگاه داده متمرکز یا از طریق نرم افزارهای سازمانی برنامه ریزی قابل دستیابی است.
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید را چگونه انجام دهیم؟
برای داشتن یک برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید دقیق، نیاز به چند فاکتور اصلی داریم. این فاکتورها را در ادامه بررسی می‌کنیم:
شناسایی نیازهای انجام کار در هر مرحله
برای این‌که نیازهای ظرفیت تولید را در هر مرحله درک کنیم باید حجم کاری هر ایستگاه تولید را براساس نوع کار، فرایندهای کار و فردی که کار را انجام می‌دهد دسته‌بندی کنیم. به موازات این‌که این دسته‌بندی کامل شد، باید یک حد استاندارد برای خروجی هر ایستگاه کاری در نظر بگیریم. سپس منابع لازم برای رسیدن به این حد استاندارد را اختصاص دهیم. در نهایت با توجه به منابع در دسترس و دسته‌بندی‌های هر ایستگاه کاری، حد استاندارد تولید را تعیین کنیم.
با «ثمر»، نرم افزار تخصصی تولید تیمیار آشنا شوید
متفاوت، منعطف، دقیق و کاربردی با انواع گزارش‌های تخصصی تولید.
سربلند در آزمون مجموعه‌‌های تولیدی و صنعتی کشور.
ظرفیت موجود را تعیین کنید
قبل از این‌که برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید را انجام دهیم باید ظرفیت فعلی تولید را تحلیل کنیم. برای این‌کار اول باید حجم مورد نیاز تولید برای برآوردن سفارش‌های موجود را تعیین کنیم. مرحله بعدی تعیین منابع مصرفی مورد نیاز است. در آخر هم باید ببینیم کدام حجم کاری و کدام مرکز کاری بیشترین مصرف منابع را دارد.
تعریف یک برنامه آینده‌محور
برای این‌کار باید ابتدا سطح حداقلی تولید هر ایستگاه را مشخص کنیم. پس از این‌که برنامه ریزی نیازهای ظرفیت را تعیین کردیم باید به‌طور مستمر آن را ارزیابی کنیم. ارزیابی برنامه به نوع کسب‌وکار و صنعتی که در آن فعالیت داریم برمی‌گردد. برنامه آینده‌محوری که از آن صحبت می‌کنیم هم دقیقا به همین مورد بستگی دارد. اما چگونه برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید را ارزیابی کنیم؟
برای ارزیابی برنامه ریزی ظرفیت تولید چند گام ساده وجود دارد:
- سابقه انبار و فروش را همواره به‌روز نگه دارید. با این‌کار تعداد محصولاتی که در هر دوره می‌فروشید را همواره در اختیار دارید.
- میزان تقاضای بازار را همواره بسنجید و ببینید صعودی است یا نزولی.
- میزان تولید محصولات را به دقت ثبت و ضبط کنید.
- فرض کنید تولید فعلی شما تمام نیازهای آینده سازمان را بدون کم‌ترین تغییری تامین می‌کند. با این فرض اگر منابع تولید کافی نباشد می‌توانید حفره‌های موجود را با استخدام نفرات بیشتر یا تجهیز خط تولید به دستگاه‌های پیشرفته‌تر پر کنید.
عوامل تاثیرگذار بر برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید
عوامل اصلی‌ای که بر برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید اثر گذارند از این قرار است:
- نوع محصولات تولیدی؛ اگر محصولات تولید شده در کارخانه پیچیده باشند، نیاز به زمان بیشتر برای تولید، نیروهای متخصص، و دستگاه‌های مجهزتر دارند. با این حساب برای داشتن یک CRP کاربردی باید حجم محصولات و پیچیدگی تولید آن‌ها را در نظر داشته باشیم.
- هزینه‌های مالی؛ گاهی برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید به شما می‌گوید که نیاز به خرید دستگاه‌های پیشرفته‌تر دارید. پس باید خیالتان از وجود منابع مالی مناسب در سازمان راحت باشد. اگر نتوانید نیازهای تولید را برآورده کنید، پس چرا برای آن برنامه ریزی می‌کنید؟
- در دسترس بودن نیروی کار حرفه‌ای؛ وقتی محصولی تولید می‌کنید که نیاز به حرفه‌ای بودن نیروهای کار دارید، باید از در دسترس بودن آن‌ها به اندازه کافی مطمئن باشید. نبود این نیروها یا وجود نیروهایی که توانایی آن‌ها فقط اندازه کار با فناوری‌های موجود است زنگ خطری برای ادامه‌دار بودن تولید شماست.
- ظرفیت دستگاه‌ها؛ توانایی دستگاه‌ها برای تولید محصولات در حجم و با فناوری بالا بسیار مهم است. اطمینان از سالم بودن آن‌ها و کارکرد مناسبشان برای ادامه فرایندهای تولید حیاتی است.
مزایا و محدودیت‌های برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید
حالا به سراغ بررسی مزایا و محدودیت‌های روش برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید می‌رویم. ابتدا مزایای این روش:
- نقش CRP در موفقیت کسب‌وکارهای تولیدی بسیار مهم است؛
- CRP به کسب‌وکارها امکان می‌دهد یک تصویر روشن و شفاف از وضعیت تقاضا و نیازهای بازار داشته باشد؛
- این روش برنامه ریزی نشان می‌دهد سازمان‌ها به چه مقدار سرمایهگذاری برای استخدام کارکنان، دستگاه‌ها و مواد اولیه نیاز دارند؛
- به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا جایگاه خودشان را در بازار پیدا کنند؛
- به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا محصولات و خدماتشان را به‌موقع تحویل دهند.
محدودیت‌های این روش نیز از این قرار است:
- برنامه ریزی نیازهای تولید باعث بالا رفتن زمان تولید می‌شود. همیشه سپردن یک کار مشخص به یک بخش یا فرد باعث می‌شود زمان تولید محصول کاهش چشم‌گیری پیدا کند. اما با توجه به اندازه کسب‌وکار و هزینه‌های آن گاهی چاره‌ای جز فدا کردن یک‌سری چیزها برای چیزهای دیگر نیست. در خصوص CRP این مورد صادق است. برای تولید براساس نیازهای بازار و برآوردن تقاضای آن نیاز است تا برنامه ریزی ظرفیت تولید را با دقت، هرچقدر هم که زمان ببرد، انجام دهند. این روزها با وجود ابزارهای دیجیتال کسب‌وکارها قادرند سرعت برنامه ریزی نیازهای تولید را بالا ببرند.
- دنبال کردن دقیق دستورالعمل‌های CRP یکی‌دیگر از محدودیت‌های روش برنامه ریزی ظرفیت تولید است. این موضوع باعث می‌شود تا CRP ساختار سفت و سختی داشته باشد. مدیریت و سرپرستی اجرای برنامه ظرفیت تولید هم یکی‌دیگر از مهم‌ترین بخش‌های آن است. همین ساختار سفت و محکم مانند تیغی دولبه عمل می‌کند. یا باعث می‌شود برنامه ریزی نیازهای تولید به‌درستی پیاده‌سازی شود یا می‌تواند موجب فرسودگی منابع تولید شود.
انواع روش‌های برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید
گفتیم که برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید فرایند شناسایی و اضافه کردن ظرفیت مورد نیاز و در دسترس برای برآوردن نیازهای مشتری. حال برای پیاده‌سازی این روش گزینه‌های زیادی پیش‌روی سازمان‌ها است. روش‌های مختلف برنامه ریزی ظرفیت تولید به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا براساس محدودیت‌ها و ویژگی‌های موجود در سازمان، برنامه ریزی را متناسب با آن انجام دهند.
نبودن یا کافی نبودن منابع تولید در کسب‌وکارها باعث می‌شود کسب‌وکارهای تولیدی نتوانند از پس سفارش‌های موجود برآیند یا با صرف هزینه‌های زیاد آن‌ها را کامل کنند. در ادامه روش‌های برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید را بررسی می‌کنیم.
- استراتژی پیشرو؛ این رویکرد کمی سخت‌گیرانه است. در این روش، تولیدکنندگان ابتدا روی توسعه منابع و ظرفیت‌های موجود بدون توجه به تقاضای موجود سرمایهگذاری می‌کنند. این استراتژی به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد سهم بازار رقبا را به‌راحتی بربایند. روی منفی این رویکرد این است که ممکن است بعد از سرمایهگذاری و بالا بردن ظرفیت تولید تقاضای بازار افت کند یا جریان بازار به سمت دیگری حرکت کند.
- استراتژی تاخیر؛ این روش دقیقا عکس روش بالا است. در این رویکرد، تولیدکننده فقط زمانی دست به توسعه ظرفیت تولید می‌زند که نیاز به آن وجود داشته باشد. تولیدکننده در این روش منتظر می‌ماند تا ظرفیت تولید به حداکثر برسد و پس از آن دست به توسعه ظرفیت می‌زند. ریسک این روش پایین است و احتمال از بین رفتن سرمایه را بسیار کم می‌کند.
- استراتژی مطابقت؛ این روش بین استراتژی پیشرو و تاخیر است. در این روش، تولیدکننده، ظرفیت تولید را با توجه به وضعیت بازار و تقاضای موجود تطبیق می‌دهد. در این روش، تولیدکننده ممکن است گاهی ظرفیت تولید را بالا ببرد و گاهی نیز آن را پایین بیاورد.
- استراتژی پویا؛ این روش امن‌ترین استراتژی موجود است. در استراتژی پویا، تولیدکننده ظرفیت تولید را پیش از انجام تحلیل‌های فروش و نیاز به تولید بالا می‌برد، به‌طور موقتی، سپس بعد از تحلیل فروش آن را اصلاح می‌کند و به عدد واقعی می‌رساند.
در راهکار مدیریت تولید ثمر می‌توانید:
- مرکزهای کاری و عملیات کاری نامحدود برای واحد صنعتی خود تعریف کنید،
- تعداد نامحدودی خط تولید و نمودار فرایند عملیات (OPC) تعریف کنید،
- برآورد تولید و سربرنامه تولید (MPS) واحد صنعتی خود را به‌شکلی مکانیزه انجام دهید،
- برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز (MRP) فرایند تولید خود را به‌شکلی عاری از خطا انجام دهید،
- به‌شکلی دقیق و منعطف برای خطوط تولید واحد صنعتی خود برنامه‌ریزی تولید انجام دهید،
- با تجمیع خودکار اطلاعات OPCها، MPSها و MRPها در لحظه برای خطوط تولید دستور تولید صادر کنید،
- به‌شکلی دقیق و چابک ثبت عملکرد تولید (کنترل کیفیت، دوباره‌کاری‌ها و توقفات تولید) انجام دهید،
- تعداد نامحدودی بازه زمانی گزارش‌گیری برای فرایندهای مختلف تولید خود تعریف کنید.
نرم افزارها چگونه به برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید کمک می‌کنند؟
حضور پررنگ نرم افزارها در زندگی کاری و شخصی ما بر کسی پوشیده نیست. نرم افزارهای سازمانی نیز در سال‌های اخیر به‌خوبی در کسب‌وکارها جاگیر شده‌اند. نرم افزارهایی مثل ERPها که مجموعه‌ای از ابزارهای دیجیتال برای کمک به برنامه ریزی بهتر و کاربردی‌تر هستند.
«ثمر»، نرم افزار تولید تیمیار، یکی از زیرسیستم‌های نرم افزار جامع ERP تیمیار است. این نرم افزار تمام آن‌چه کسب‌وکارهای تولیدی برای ساده‌سازی فرایندهای تولید نیاز دارند را در اختیارشان می‌گذارند. مدیریت آسان پروژه‌ها، برنامه ریزی مواد مورد نیاز تولید، برنامه ریزی منابع تولید و برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز تولید همگی از قابلیت‌های این نرم افزار کاربردی است. برخی از قابلیت‌های ثمر از این قرارند:
- قابلیت تعریف BOM محصول؛
- امکان تعریف عملیات تولیدی و نمودار فرایند عملیات (OPC)؛
- امکان ایجاد مراکز کاری و فراخوانی ماشین‌آلات، تجهیزات، شیفت کاری، مراکز و حساب هزینه، سرپرست و مسئول؛
- امکان تعریف تنظیمات تولید سفارشی و غیرسفارشی؛
- امکان ایجاد الگوی کنتنرل کیفیت در برنامه‌ریزی تولید؛
- امکان تعریف انواع روش‌های قیمت‌گذاری (تولید)؛
- امکان ایجاد و مشاهده گزارش ثبت عملکرد؛
- امکان قابلیت تعریف نامحدود عملیات و زمان استاندارد انجام هر عملیات؛
- امکان تعریف مراکز کاری به تفکیک ماشین و نفر؛
- امکان تخصیص مراکز هزینه به هر مرکز کاری؛
- امکان تعریف ظرفیت مراکز کاری؛
- امکان محاسبه ظرفیت مراکزی کاری؛
- امکان تعریف انواع سفارشات تولید (داخلی، پیمانکاری)؛
- امکان بررسی میزان موجودی در زمان بررسی سفارشات تولیدی؛
- امکان ثبت حواله مصرف حین تولید؛
- امکان ثبت رسید انتقال مواد به خط تولید بعد از تایید (سفارش) دستور تولید؛
- امکان پیش‌بینی تقاضا براساس سوابق؛
- امکان تبدیل خروجی MRP به سفارش خرید یا سفارش تولید داخلی یا پیمانکاری (حق‌العملکاری)؛
- امکان بالانس سفارش تولید براساس ظرفیت مراکز کاری؛
- امکان نگهداری تغییرات BOM به همراه نسخ آن؛
- امکان ثبت و نگهداری و دلیل تغییرات در سیستم؛
- امکان فراخوانی کارمند از ماژول مدیر سیستم، ماژول پرسنلی و ماژول CRM؛
- امکان ثبت خودکار درخواست کنترل کیفیت مواد ورودی در زمان رسید کالا؛
- امکان تعریف اسناد فنی در سیستم و الصاق فایل مربوطه؛
- و... .
برا آشنایی بیشتر با این نرم افزار قدرتمند روی دکمه زیر کلیک کنید: