سیستم اجرایی تولید (MES) را چقدر می‌شناسید؟

سیستم اجرایی تولید یا MES چیست؟

اگر از فعالان حوزه صنعت و تولید باشید یا در حوزه برنامه‌ریزی و سرپرستی خط تولید مشغولید حتما با واژه MES آشنایید. در این مطلب می‌خواهیم به بررسی ویژگی‌های این مفهوم، مزایا و محدودیت‌، تفاوت‌های آن با ERP و تاریخچه آن بپردازیم.

اما MES چیست؟ این مفهوم مخفف واژه Manufacturing Execution System است. عبارتی که معادل فارسی آن، سیستم اجرایی تولید ترجمه شده است. اما این سیستم چه کاری انجام می‌دهد و کدام گره را از کار صنایع تولیدی باز می‌کند؟

سیستم MES به کنترل، پایش و ردگیری تمام فرایندهای تولید کمک می‌کند. مدیریت انبار، دارایی‌ها و سرمایه‌های انسانی مثال‌هایی از فرایندهایی است که سیستم اجرایی تولید به مدیریت آن کمک می‌کند. این سیستم داده‌ها را از خط تولید و هر منبع دیگری در سازمان جمع‌آوری کرده و آن را در اختیار اپراتورها، مدیران و تصمیم‌گیران سازمان قرار می‌دهد.

سیستم MES به کسب‌وکارها کمک می‌کند کیفیت خروجی محصولات را بالاتر ببرند. همچنین انعطاف‌پذیری و چابکی لازم برای پاسخ به‌موقع به نیازهای بازار را در اختیار آن‌ها می‌گذارد. سیستم MES به صنایع اجازه می‌دهد در صورت افزایش ناگهانی تقاضای محصول، به‌سرعت منابع تولید آن را فراهم و مدیریت کنند و برعکس در صورت کاهش تقاضا، از انبار بیش‌از حد محصول جلوگیری کنند.

همچنین بخوانید: نرم افزار خرید؛ الزام یا خرید؟

سیستم MES چگونه کار می‌کند؟

سیستم MES مزایای زیادی برای تولیدکنندگان دارد. یکی از قابلیت‌های کاربردی این سیستم امکان یکپارچگی آن با نرم‌افزار ERP است. این یکپارچگی به سازمان‌‌ها یک افق دید شفاف و دقیق از فرایندهای تولید می‌دهد. همچنین به آن‌ها امکان می‌دهد مشکلات احتمالی را در لحظه شناسایی کنند و به حل آن بپردازند.

سیستم اجرایی تولید دست مدیران را برای کنترل کیفیت بهتر، تحلیل دقیق‌تر و ردیابی بهتر عملکرد باز می‌گذارد. جمع‌آوری و دسته‌بندی داده‌های عظیم و تحلیل آن‌ها، بخش دیگری از مزایای سیستم MES برای صنایع تولیدی است. در آخرین مرحله از کمک‌های MES به سازمان‌های تولیدی باید به این موارد اشاره کنیم:

• فراهم کردن داده‌های شفاف برای مدیریت تعمیرات و نگهداری دارایی‌ها،
• کمک به کاهش زمان توقفات تولید و بالا بردن کارایی دستگاه‌ها.

استفاده از مزایای سیستم اجرایی تولید به تولیدکنندگان امکان می‌دهد بهبود عظیمی در بهره‌وری و کیفیت محصولاتشان به‌ وجود آورند.

تاریخچه سیستم MES

ریشه سیستم MES یا همان سیستم اجرایی تولید به دهه ۷۰ میلادی می‌رسد. در این دهه جمعی از تولیدکنندگان به استفاده از نرم‌افزار برای مدیریت برخی فرایندهای سازمان و خودکارسازی آن‌ها روی آوردند. نرم‌افزارهای اولیه مورد استفاده آن‌ها بیشتر در حوزه مدیریت مالی و انبارداری کسب‌وکارشان بود.

اوایل دهه ۸۰ تولیدکنندگان با ابزار دیجیتالی جدید به‌نام MRP آشنا شدند. نرم‌افزاری که به آن‌ها امکان برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز تولید، کنترل و پایش فرایندها را می‌داد. در دهه ۹۰ این سیستم نرم‌افزاری ارتقا پیدا کرد و به ابزارهای مدیریت سرمایه‌های انسانی، برنامه‌ریزی منابع تولید و مدیریت مالی مجهز شد. نرم‌افزاری که روش برنامه‌ریزی MRPII را به صنایع آورد. مجموع مزایای استفاده از نرم‌افزارهای MRP و MRPII را باید در سیستم MES جست‌وجو کرد. سیستم اجرایی تولید در اصل ترکیبی از سیستم‌های نرم‌افزاری MRP و MRPII است.

مزایای سیستم اجرایی تولید

مزایای سیستم MES کم‌وبیش شبیه مزایای MRP و MRPII است. با این تفاوت که برای بهره‌گیری از مزایای این دو سیستم نیازی به پیاده‌سازی جداگانه آن‌ها ندارید. در ادامه مزایای سیستم اجرایی تولید را بررسی می‌کنیم:

صنایع داروسازی، خودروسازی و تولیدکنندگان نیمه‌هادی‌ها از اصلی‌ترین بهره‌برداران مزایای سیستم MES هستند؛

• این سیستم داده‌های دقیق و شفافی ارایه می‌کند. داده‌هایی که به شما برای ارتقای سیستم‌های کسب‌وکار و خط تولید کمک‌های شایانی می‌کند؛
• دیگر مزیت استفاده از این سیستم مدیریت آسان‌تر دستگاه‌ها و کارگران خط تولید است؛
• استفاده از این سیستم باعث کاهش یا حذف خطاهای انسانی از فرایندهای تولید می‌شود؛
• سیستم MES فعالیت‌های روزانه خط تولید و فرایندهای آن را پایش می‌کند و زمان ساخت بهینه را تحلیل می‌کند؛
• سیستم اجرایی تولید به مدیریت موثر زنجیره تامین کمک می‌کند؛
• سیستم MES داده‌های دقیق و درلحظه را پایش و دسته‌بندی می‌کند؛ موضوعی که باعث بالا رفتن کیفیت محصول می‌شود؛
• این سیستم فرایندهای بی‌دلیل مثل کاغذبازی‌های بی‌هدف و تکراری را حذف می‌کند؛
• سیستم MES باعث شناسایی آسان خطاها می‌شود؛
• استفاده از سیستم اجرایی تولید مدیریت آسان جریان‌های کاری را باعث می‌شود؛
• سیستم MES چرخه زمانی تولید و زمان ورود داده‌ها به سیستم را کاهش می‌دهد؛
• سیستم MES به بهتر شدن خدمات پس از فروش برای مشتریان کمک می‌کند.

چگونه به بهترین شکل ممکن سیستم اجرایی تولید را پیاده‌سازی کنیم؟

جواب دقیق و کاملی برای این سوال وجود ندارد. رسیدن به بِه‌روش پیاده‌سازی سیستم اجرایی تولید در کسب‌وکارها به متغیرهای زیادی وابسته است. از جمله:

• روشن و دقیق بودن قواعد پیاده‌سازی؛
• تعریف قواعدی که در آن بخش‌های مختلف سازمان مثل IT، تولید، کنترل کیفیت، نگهداری و تعمیرات و سایر بخش‌های تاثیرگذار، در پیاده‌سازی دخیل باشند؛
• دخیل کردن ‌ذی‌نفعان سازمان در فرایند پیاده‌سازی؛
• تعریف یک برنامه زمانی قابل دستیابی با قابلیت آزمودن آن؛
• ایجاد یک سیستم اجرایی متناسب با نیازهای کاربران و ایجاد یک رابطه متقابل بین لایه‌های برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP)؛
• استفاده از مدیریت ریسک در تمام مراحل پیاده‌سازی، مثل: طراحی، توسعه و استقرار؛
• یکی کردن سیستم MES با سایر سیستم‌های موجود در سازمان برای رسیدن به یکپارچگی بیشتر.

تفاوت MES و ERP

بالاتر گفتیم که MES مخفف Manufacturing Execution System است. ERP نیز یکی از نرم افزارهای شناخته‌شده برنامه‌ریزی منابع سازمانی است و مخفف Enterprise Resource Planning. قبل از بررسی تفاوت‌های دو سیستم MES و ERP سری بزنیم به نرم‌افزار ERP و معرفی کوتاه آن.

برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP: Enterprise Resource Planning) کامل‌ترین روش برنامه‌ریزی برای سازمان‌ها است. این روش، تکامل‌یافته دو روش پیشین خود، یعنی MRP و MRPII است. دو روشی که ابتدا در انحصار کسب‌وکارهای تولیدی بود. اما با افزایش تقاضا از سوی سازمان‌ها برای افزایش کارایی و بهره‌وری فریندهای غیرتولیدیشان، روش برنامه‌ریزی منابع سازمان طراحی و تعریف شد.

برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) مختص تمام سازمان‌ها، بازرگانی و تولیدی، است. برخلاف سیستم اجرایی تولید که ویژه سازمان‌های تولیدی طراحی شده است. نباید این موضوع را فراموش کرد که ERP نسبت به MES بسیار وسیع‌تر‌ و کاربردی‌تر است. کاربردی‌تر را از این جهت می‌گوییم که ERP قابلیت پیاده‌سازی برای تمام واحدهای سازمان را دارد. از تولید گرفته تا مالی و آموزش و فروش و حسابداری. اما حوزه تاثیر MES محدودتر و در چارچوب واحدهای درگیر با تولید است.

در حقیقت MES می‌تواند به‌عنوان یکی از ماژول‌های ERP پیاده‌سازی شود و در اختیار سازمان‌ها قرار گیرد. اما ماژول چیست؟ در ادبیات نرم‌افزار ERP به سیستم‌هایی که در این نرم‌افزار پیاده‌سازی شده‌اند ماژول گفته می‌شود. دلیل این اسم‌گذاری آن است که سیستم‌های نرم‌افزار ERP قابل توسعه‌اند. یعنی می‌توان بنا به نیاز کسب‌وکارها برخی قابلیت‌های این سیستم‌ها را اصلاح، حذف یا اضافه کرد. پس به این ترتیب سیستم‌های نرم‌افزاری ERP را ماژول می‌نامیم. مثل سیستم مالی و حسابداری که به آن ماژول حسابداری گفته می‌شود یا سیستم تولید که با نام ماژول تولید شناخته می‌شود.

تفاوت عمده سیستم اجرایی تولید و ERP در توانایی ERP برای مدیریت تمام جنبه‌های اصلی و فرعی تولید است. در نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمان شما می‌توانید برای تولید، برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز، برنامه‌ریزی منابع تولید، حمل‌ونقل، خرید و تدارکات، انبارداری، بازاریابی و فروش برنامه‌ریزی کنید. در حالی‌که در MES تنها قادر به کنترل و پایش فرایندهای اختصاصی تولید هستید.

شاید این سوال برای‌تان پیش بیاید: چرا باید از MES استفاده کنم و از ERP نه؟

پاسخ این سوال تا حد زیادی به استراتژی‌ها و البته منابع مالی سازمان شما برمی‌گردد. انتخاب، خرید، استقرار، آموزش و استفاده از ERP فرایندی است که گاه تا دوسال زمان می‌برد. پس از آن‌هم نیاز به ارتباط همیشگی با ارایه‌کننده آن دارید. چراکه هر زمان سازمان شما با نیازهای جدیدی روبه‌رو می‌شود که نیاز به راهکارهای نرم‌افزاری یا ماژول‌های جدید دارد. از سوی دیگر ERPها ارزان‌قیمت نیستند و برای استفاده از آن‌ها باید مبالغ قابل توجهی بپردازید.

پیاده‌سازی MES اما به نسبت ERP ارزان‌قیمت‌تر و سریع‌تر است. با این‌حال بسیاری از ویژگی‌ها و مزایای مهم و کاربردی ERP را ندارد. اگر کارگاه کوچکی هستید که منابع مالی زیادی ندارید پیشنهاد ما استفاده از نرم‌افزار ابری تولید یا نرم‌افزار ERP ابری است. این نرم‌افزارها علاوه‌بر این‌که هزینه زیادی برای شما ندارند، دسترسی و استفاده آسان‌تری دارند و بیشتر ویژگی‌های مهمشان را در اختیارتان می‌گذارند.

اما اگر همچنان به استفاده از MES‌ به‌ شکل یک نرم‌افزار مستقل علاقه‌مندید، آن را با نگاه به آینده سازمان و در نظر گرفتن رشد و توسعه آن بخرید. همواره در نظر داشته باشید که با رشد سازمان نیاز شما به راهکارهای پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر بیشتر می‌شود. پس جای یک نرم‌افزار جامع‌تر را در سازمان برای روز مبادا خالی نگه دارید.

یکپارچگی سیستم اجرایی تولید با ERP

یکپارچگی ERP و MES به سازمان‌ها امکان می‌دهد ساده‌سازی فرایندهای تولید را محقق کنند. سیستم اجرایی تولید خودبه‌خود سیستم قدرتمندی است و یکپارچگی آن با نرم‌افزار قدرتمندتری مثل ERP مزایای بسیار مهم و کاربردی‌ای برای سازمان دارد. برخی از آن‌ها را در ادامه بررسی می‌کنیم:

• پیش‌بینی دقیق‌تر تقاضا

سیستم ERP به ذخیره‌سازی دقیق داده‌ها مشهور است. استفاده از ERP و یکپارچگی آن با سیستم اجرایی تولید باعث می‌شود داده‌های تاریخی تغییر تقاضا به دقت ثبت و ضبط شوند. این ویژگی باعث می‌شود بتوانید جریان‌های بازار و میزان تقاضای موجود را با دقت بالایی پیش‌بینی کنید.

• اصلاحات درلحظه

یکپارچگی این سیستم‌ها باهم باعث می‌شود به‌شکلی بهینه‌تر تغییرات را مدیریت کنید. تغییراتی که می‌تواند درلحظه روی سرعت و بهره‌وری تولید اثرگذار باشد. همچنین ارتباط مستقیم واحدهای مختلف در سیستم یکپارچه ERP و MES باعث می‌شود تغییرات بازار و نیازهای مشتری به‌شکلی سریع در دسترس مدیران و تصمیم‌گیران باشد. به این ترتیب آن‌ها می‌توانند درلحظه تغییرات لازم را در فرایندها ایجاد و آن‌چه برای سازمان اهمیت بیشتری دارد را در اولویت بگذارند. اصلاحات درلحظه، نتیجه ارتباط دوسویه کف کارخانه با سایر بخش‌های اثرگذار و تصمیم‌گیر است. اگر فرایندهای تولید در کف کارخانه به مشکل بخورد، به سرعت به اطلاع تصمیم‌گیران می‌رسد تا اصلاحات لازم انجام شود. یا برعکس اگر تغییری از سمت بازار رخ دهد به سرعت این تغییرات در محصول تولیدی اعمال می‌شود.

• بهبود بهره‌وری

یکپارچگی سیستم اجرایی تولید و ERP باعث فعال شدن تبادل داده‌ها بین لایه‌های مختلف صفی و ستادی می‌شود. از جمله مزایای این ارتباط دوسویه باید به افزایش بهره‌وری کلی دستگاه‌ها (OEE)، کاهش زمان چرخه تولید و ایجاد افق دید گسترده‌تر و شفاف‌تر اشاره کرد.

«ثمر»، اوج یکپارچگی MES و ERP

نرم افزار مدیریت تولید ثمر، یکی از ماژول‌های اصلی و کاربردی ERP تیم‌یار است. این سیستم به مدیران تولید و صاحبان کسب‌وکار امکان می‌دهد سیستم اجرایی تولیدشان را با ERP سازمانشان کاملا یکپارچه کنند. در ثمر مدیران تولید قادرند صفر تا صد عملیات تولید را مدیریت کنند. از برآورد تولید تا انبارداری و حمل‌ونقل.

برخی از ویژگی‌های ثمر عبارتند از:     

• امکان تعریف BOM محصول؛
• امکان تعریف عملیات تولیدی و نمودار فرایند عملیات (OPC)؛
• امکان ایجاد نامحدود مرکز‌های کاری؛
• امکان تعریف ماشین‌آلات؛
• امکان تعریف شیفت کاری؛
• امکان تعریف مرکز و حساب هزینه؛
• امکان تعریف سرپرست و مسئول عملیات تولید؛
• امکان تعریف تنظیمات تولید سفارشی و غیرسفارشی؛
• امکان ایجاد الگوی کنترل کیفیت در برنامه‌ریزی تولید؛
• امکان تعریف انواع روش‌های قیمت‌گذاری تولید؛
• امکان ایجاد و مشاهده گزارش ثبت عملکرد؛
• امکان قابلیت تعریف نامحدود عملیات و زمان استاندارد انجام هر عملیات؛
• امکان تعریف مراکز کاری به تفکیک ماشین و نفر؛
• امکان تخصیص مراکز هزینه به هر مرکز کاری؛
• امکان تعریف ظرفیت مراکز کاری؛
• امکان محاسبه ظرفیت مراکزی کاری؛
• امکان تعریف انواع سفارشات تولید (داخلی، پیمانکاری و...)؛
• امکان بررسی میزان موجودی در زمان بررسی سفارش‌های تولید؛
• مکان ثبت حواله مصرف حین تولید؛
• امکان ثبت رسید انتقال مواد به خط تولید بعد از تأیید دستور تولید؛ 
• امکان پیش‌بینی تقاضا بر اساس سوابق؛
• امکان تبدیل خروجی MRP به سفارش خرید یا سفارش تولید (داخلی، پیمانکاری، حق‌العملکاری)؛
• امکان بالانس سفارش تولید بر اساس ظرفیت مراکز کاری؛
• امکان نگهداری تغییرات BOM به همراه نسخه‌های هر دوره آن؛
• امکان بایگانی دلیل تغییرات در سیستم؛
• امکان فراخوانی کارمند از ماژول مدیر سیستم، ماژول پرسنلی و ماژول CRM؛
• امکان ثبت خودکار درخواست کنترل کیفیت مواد ورودی در زمان رسیدن کالا؛
• امکان تعریف اسناد فنی در سیستم و ضمیمه‌کردن فایل مربوطه؛
• و... .

همچنین ثمر نقش مهمی در یکپارچه‌ کردن فرایندهای مختلف کسب‌وکارهای تولیدی دارد. این نرم افزار با جمع‌آوری داده‌های مختلف از تمام فرایندها، چه صفی و چه ستادی، ابتدا آن‌ها را ثبت، سپس دسته‌بندی و در نهایت در اختیار واحدها و افراد تصمیم‌گیر در سازمان می‌گذارد. ثمر برای یکپارچگی در تولید امکانات زیادی در اختیار کسب‌وکارهای قرار می‌دهد. نمونه‌ای از این امکانات را در ادامه می‌بینید:

•  امکان تعریف انواع سفارشات تولید (داخلی، پیمانکاری)؛
•  امکان بررسی میزان موجودی در زمان بررسی سفارشات تولیدی؛
•  امکان ثبت حواله مصرف حین تولید؛
•  امکان ثبت رسید انتقال مواد به خط تولید بعد از تایید (سفارش) دستور تولید؛
•  امکان پیش‌بینی تقاضا براساس سوابق؛
•  امکان تبدیل خروجی MRP به سفارش خرید یا سفارش تولید داخلی یا پیمانکاری (حق‌العملکاری)؛
•  امکان بالانس سفارش تولید براساس ظرفیت مراکز کاری؛
•  امکان نگهداری تغییرات BOM به همراه نسخ آن؛
•  امکان ثبت و نگهداری و دلیل تغییرات در سیستم؛
•  امکان فراخوانی کارمند از ماژول مدیر سیستم، ماژول پرسنلی و ماژول CRM؛
•  امکان ثبت خودکار درخواست کنترل کیفیت مواد ورودی در زمان رسید کالا؛
•  امکان تعریف اسناد فنی در سیستم و الصاق فایل مربوطه؛
• و... .

برای آشنایی بیشتر با این نرم‌افزار قدرتمند روی دکمه زیر کلیک کنید.

قیمت نرم افزار تولید