سیستم تولید چیست و نرم افزار تولید چگونه به آن کمک می‌کند؟

سیستم تولید چیست؟ چرا فرایندهای مختلف سازمان تولیدی سیستم منسجمی لازم دارند؟ آیا می‌توانیم چنین سیستمی را با ERP سازمان مرتبط بدانیم؟ در ادامه این مطلب، می‌خواهیم از چیستی و مزایای این سیستم بگوییم. در واقع اهمیت سیستمی که بتواند تمامی اهداف تولید را در چارچوب اقداماتی به‌هنگام سازماندهی کند، غیر قابل انکار است. اما برای آن‌که دقیقاً بدانید ورودی و خروجی این سیستم چیست، باید در وهله نخست الزامات آن را بشناسید. لذا با مرور این مطلب به نقش سیستم‌ها جهت تحقق اهداف سازمانی بهتر پی می‌برید. با ما همراه باشید تا به سؤالات زیر در این خصوص پاسخ دهیم.

• روش‌های تولید چیست و انواعش کدامند؟
• اجزای فرایندی آن با توجه به نوع عملیات تولید کدامند؟
• در فرایندهای مختلف تبدیل شدن مواد اولیه به محصول نهایی نقش این سیستم چیست؟
• راه‌کار سازمانی «ثمر» برای کسب و کار تولیدی چه قابلیت‌هایی دارد؟

سیستم تولید چیست؟

سیستم تولید ورودی‌ها را دریافت، پردازش و به خروجی تبدیل می‌کند. در واقع، ورودی‌ها از جنس منابع سازمانی هستند که به‌شیوه‌ای کنترل‌شده به‌منظور ارزش‌افزایی در خط تولید و مطابق با خط‌مشی‌های ابلاغی مدیریت، ترکیب و تبدیل می‌شوند. بنابراین، با قرارگیری ورودی‌ها در جریان فرایندی این سیستم، در آن‌ها تغییراتی شکلی و ماهیتی رخ می‌دهد. چنین عملیاتی خروجی را با آنچه که وارد سیستم شده است، متفاوت می‌کند. البته ممکن است یک سیستم مورد استفاده برای تولید بیش از یک ورودی و خروجی داشته باشد. لذا با توجه به این تعریف، ویژگی‌های این سیستم را می‌توانیم در موارد زیر خلاصه کنیم.

• هدف: تولید فعالیتی سازمان‌یافته است؛ لذا سیستم تولید نیز همانند هر سیستمی در پی تحقق هدف مشخصی است. نوع هدف می‌تواند با توجه به عملیات سیستم، فرعی یا اصلی در نظر گرفته شود. این موضوع به‌ویژه درباره سازمان‌های تولیدی بزرگ صادق است که پیچیدگی و مراحل عملیاتشان بیشتر است.
• تبدیل: برای آن‌که بدانیم ارتباط بین ERP و تولید چیست، باید فرایند اصلی آن یعنی نحوه تبدیل شدن ورودی‌های مختلف به خروجی را بررسی کنیم. بنابراین، تبدیل را می‌توانیم از مهم‌ترین ویژگی‌های آن در ارتباط با سیستم مدیریت منابع سازمان بدانیم. چگونگی تبدیل شدن ورودی‌ها، کیفیت مصرف منابع سازمانی اعم از زمان، مواد اولیه، انرژی و منابع انسانی و تخصص‌های مختلف را تعیین می‌کند.
• بازخورد: بازخوردگیری از فعالیت‌ها ضروری است. این کار کمک زیادی به نظارت بر عملکرد سیستم تولید و بهبود آن می‌کند.

سیستم تولید یا روش تولید تعریف ساده‌ای دارد: مجموعه‌ای از فرایندها و عملیات‌هایی که برای تولید یک محصول انجام می‌شود. این سیستم هدف و فلسفه وجودی کسب‌وکار را تشکیل می‌دهد و با گذشت زمان تبدیل به عضوی جدایی‌ناپذیر از برنامه تولید آن می‌شود. توسعه یک روش تولید به متغیرهای زیادی وابسته است. این‌که از چه دستگاه‌هایی استفاده می‌کنیم، چه بازاری را برای فعالیت برگزیدیم، به چه نیروی کاری با چه سطحی از تخصص نیاز داریم و... . عمده‌ سیستم‌های تولیدی مورد استفاده در کارخانه‌ها از این قرارند:

• نرم افزار تولید پیوسته
• نرم افزار تولید انبوه
• نرم افزار تولید کارگاهی
• نرم افزار تولید پروژه ای
• نرم افزار تولید دسته ای
• نرم افزار تولید سفارشی

در ادامه این سیستم‌ها را جداگانه بررسی می‌کنیم.

سیستم تولید گسسته

هر شکل و نوعی از مونتاژ قطعات و تولید محصولی که از اجزای متفاوتی تشکیل شده باشد را تولید گسسته می‌گوییم. این سیستم به ‌این‌ خاطر گسسته نام گرفته که خط تولید آن قادر است در یک دوره‌ی تولید محصولی کاملا متفاوت با دوره قبل و بعد را تولید کند. مثلا ممکن است کارخانه‌ای در یک دوره قطعات گوشی هوشمند تولید کند و در دوره‌ی دیگر قطعات دستگاه‌های پزشکی. این سیستم تولید گستره‌ی استفاده‌ی وسیعی دارد؛ از تولید پوشاک تا قطعات مصرفی یا محصولاتی که توسط کاربر نهایی استفاده می‌شوند.

سیستم تولید تکراری

روش تولید تکراری تا حدی شبیه به تولید گسسته است. تولید تکراری برای تولید محصولاتی با اجزای مختلف و ویژگی‌های منحصربه‌فرد کاربرد دارد. تفاوت سیستم گسسته و تکراری در تنوع محصولاتی‌ست که توسط این دو روش تولید می‌شوند. در تولید تکراری تنوع محصولات و تغییر محصول تولیدی به‌ندرت اتفاق می‌افتد که این موضوع بهره‌وری تولید تکراری را در مقابل گسسته بالاتر می‌برد. این نوع تولید برای ساخت مبلمان، لوازم منزل و قطعات الکترونیکی کاربرد بیشتری دارد.

سیستم تولید کارگاهی

تولید کارگاهی یک روش قدیمی و سنتی‌ تولید است. نام دیگر این سیستم، تولید سفارشی‌ست و عملکرد آن به این شکل است که طیف وسیعی از محصولات را با توجه به نیازهای سفارش‌دهنده آن تولید می‌کند. این سیستم بهره‌وری پایینی دارد و هزینه‌های آن به نسبت بقیه سیستم‌ها نیز بیشتر است. در مقایسه با تولید گسسته و تکراری، حوزه این نوع تولید برای کالاهایی است که ویژگی‌های دقیق و مشخصی دارند و هرکدام با دوره‌ی تولید قبلی متفاوت هستند. در واقع در تولید کارگاهی شاهد خطوط تولید مختلف نیستیم و محیط کار بیشتر جنبه‌ی سنتی دارد.

تولید کارگاهی برای کالاهایی که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند مناسب است و معمولا استفاده از خودکارسازی در این سیستم تولید به‌دلیل سفارشی‌سازی بالا با دشواری همراه است. حوزه این تولید هرجایی‌ست که سفارشی‌سازی عمیق و گسترده برای محصول وجود داشته باشد. تولید پوشاک، خودرو و هر کالایی که قابل سفارشی‌سازی است.

سیستم تولید سِری

فرایندها در تولید سِری یا بَچ شامل مجموعه‌‌ای از اجزا و مراحلی است که کاملا شبیه به هم‌اند. در واقع یک بچ با توجه به نیازهای بازار یا سفارش‌‌دهنده با ویژگی‌های مشخص ارایه و به تعداد مشخص تولید می‌شود. محصولات تولید‌شده در تولید سری هیچ تفاوتی با هم ندارد. ممکن است تولید در سری‌های مختلف باهم متفاوت باشد ولی محصولات در یک سری یا بچ تولیدی کوچک‌ترین تفاوتی ندارند. قطعات خودرو، دارو و مواد غذایی حوزه‌هایی هستند که تولید سری در آن‌ها کاربرد بیشتری دارد. همچنین این تولید به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردش به سازمان‌های تولیدی امکان می‌دهد کنترل بیشتری روی کیفیت، ردگیری محصول و کاهش زمان تولید داشته باشند.

سیستم تولید پیوسته

در تولید پیوسته جریان مواد خام از ابتدای فرایند تولید تا پایان آن یک لحظه هم توقف ندارد. برخلاف سایر سیستم‌های تولید که فرایند مرحله به مرحله پیش می‌رود، تولید پیوسته حتی یک ثانیه هم برای اضافه کردن مواد یا تغییر دادن آن‌ها متوقف نمی‌شود. این روش تولید در صنایع نفت و گاز، شیمیایی، ذوب‌آهن و برخی از مواد غذایی و نوشیدنی کاربرد دارد. 

 سیستم تولید افزوده

این روش تولید در دهه اخیر محبوبیت بالایی پیدا کرده است. تولید افزوده یا تولید با پرینت سه‌بعدی یکی از جدیدترین روش‌های تولید در جهان است. در مقایسه با تمام روش‌های بالا تولید افزوده در تمام جنبه‌ها نسبت به رقبا برتری دارد. سفارشی‌سازی، پایداری و نوآوری محصول از ویژگی‌های اصلی و هزینه‌ی بالای مواد اولیه یا دستگاه‌های خاص، فعلا از نقاط ضعف این سیستم است. همچنین این روش تولید به معنای واقعی کلمه در تمام صنایع قابل استفاده است. از هوافضا گرفته تا محصولات پزشکی، مواد خوراکی و حتی محصولات ساختمانی.

ثمر، نرم افزار مدیریت تولید

دیجیتالی شدن سیستم تولید به کمک نرم افزار

در دهه گذشته شاهد انفجار تعداد ارایه‌کنندگان نرم افزار تولید بود‌ه‌ایم. ارایه‌کنندگانی که هرکدام تاکید دارند سیستم نرم افزاری‌شان بهترین است و می‌تواند از پس چالش‌های فرایندهای تولید برآید. پیش‌بینی‌ها می‌گویند ارزش بازار نرم افزار تولید تا سال ۲۰۲۶ به بیش از 15.2 میلیارد دلار می‌رسد. البته بسیاری از کارسناشان و متخصصان امر باور دارند نرم افزارهای تولید بیشتر به سمت دیجیتالی کردن سیستم‌های تولید سنتی می‌روند و سیستم‌های جدید تولید را از قلم می‌اندازند. همچنین باور بر این است که این نرم افزار‌ها آن‌طور که باید و شاید با فناوری‌های جدید مهربان نیستند. موضوعی که برای انتخاب و خرید یک نرم افزار تولیدِ خوب، باید در نظر بگیرید. در ادامه مهم‌ترین ویژگی‌های این نرم افزار را بررسی می‌کنیم.

پنج سیستم حیاتی نرم افزارهای تولید

کسب‌وکارهای تولیدی برای بهتر کردن فرایندها و شناسایی نقاط ضعف آن‌ها به داده‌های به‌روز و آنلاین نیاز دارند. مهم‌ترین و البته قدرتمندترین ابزار این کار نرم افزار تولید و دیجیتالی کردن سیستم تولید به‌کار رفته در کارخانه است. یک راهکار تولید جامع و مناسب باید ویژگی‌های مشخصی داشته باشد تا کاربران با استفاده از ویژگی‌های آن بتوانند جریان شفاف اطلاعات را مدیریت و پایش کنند. بنا به نیازهای کسب‌وکارتان شما می‌توانید روش تولید خود را در یک نرم افزار جداگانه یا در دل نرم افزار ERP‌تان توسعه دهید و مدیریت کنید. در هر حالت شما نیاز به سیستم‌های نرم افزاری‌ای دارید که مدیریت فرایندها و جریان‌های کاری را برای شما آسان‌ کنند. سیستم‌هایی مانند:

۱. سیستم تولید

این سیستم برای خودکارسازی فرایندهای پیچیده و تکراری در کارخانه‌ها طراحی شده است. نرم افزار تولید به کسب‌وکارها کمک می‌کند فرایندهایی که برای‌شان ارزش افزوده‌ای ندارند را حذف کنند، توقفات برنامه‌ریزی نشده تولید را کاهش دهند و از به‌وجود آمدن گلوگاه در فرایندها جلوگیری کنند. نرم افزار تولید قادر است برنامه‌ریزی و مدیریت منابع شما را نیز بهینه کند و کنترل کیفیت محصولات را ارتقا دهد. یک نرم افزار تولید باید قادر به تعریف و مدیریت این فرایندها باشد:

• دستور تولید
• تعریف BoM
• برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز
• برآورد تولید
• ارایه‌ گزارش‌های کاربردی، تحلیلی و آماری

2. سیستم مدیریت انبار

کارخانه‌ها برای این‌که تولیدی باثبات داشته باشند نیازمند اطلاعات دقیق از موجودی انبار هستند. مواد اولیه باید همیشه به میزان مشخصی در دسترس باشند تا جلوی توقفات تولید گرفته شود. سیستم مدیریت انبار کارآمد به کسب‌وکارهای تولید امکان می‌دهد درلحظه به هرآن‌چه در انبار یا انبارهای‌شان می‌گذرد دسترسی داشته باشند. مدیریت منابع اولیه و محصولات موجود در انبار با وجود یک سیستم مدیریت مناسب ممکن می‌شود. ویژگی‌های سیستم انبار از این قرارند:

• مدیریت شناسنامه کالا و انبار
• مدیریت عملیات انبار
• مدیریت تدارکات و لجستیک
• مدیریت موجودی انبار

3. سیستم مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین در تولید گستره‌ی وسیعی را شامل می‌شود. خرید مواد اولیه از تامین‌کنندگان تا تولید محصول و رساندن آن به‌دست مصرف‌کننده نهایی. این مهم با یکی از مهم‌ترین ابزارهای نرم افزار تولید برطرف می‌شود و آن سیستم چیزی نیست جز مدیریت زنجیره تامین. این سیستم نه فقط به کسب‌وکارهای تولید که به همه‌ی آن‌ها امکان می‌دهد تمام زنجیره تامین خرید خود را در یک سیستم متمرکز و مدیریت کنند. مهم‌ترین ویژگی‌های این سیستم عبارتند از:

• مدیریت سفارش‌ها
• مدیریت انبار
• ردگیری سفارش‌ها
• برنامه‌ریزی و پیش‌بینی سفارش

4. سیستم مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)

صنایع تولیدی در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده‌اند. در گذشته کارخانه‌ها فقط آن‌چه را مشتری نیاز داشت تولید می‌کردند و تمام. امروز اما قواعد تغییر کرده‌ و صنایع مشتری‌محور شده‌اند. کسب‌وکارهای تولیدی دیگر منتظر نیستند تا مشتری نیازش را به آن‌ها بگوید و دست به کار شوند. خودشان دست به پیش‌بینی بازار می‌زنند و برای مشتری تعیین نیاز می‌کنند. این نیاز را با به‌کارگیری سیستم تولید مناسب با هدف‌شان برطرف می‌کنند. تولید ناب و تولید سفارشی دو نوع از سیستم‌های تولیدی‌اند که صرفا برای پاسخ‌گویی به نیاز بازار طراحی شده‌اند.

سیستم CRM به سازمان‌ها امکان می‌دهد رفتار مصرف‌کننده را با توجه به انتخاب‌ها و سوابق‌اش تحلیل کنند و از فرصت‌های بکر ایجاد شده بیشترین استفاده را ببرند. برخی از اصلی‌ترین و حیاتی‌ترین ویژگی‌های یک سیستم CRM را باهم ببینیم:

• مدیریت پایگاه‌داده مشتریان
• مدیریت فروش
• بازاریابی ایمیلی
• گزارش‌های فروش
• مدیریت نیروهای فروش

5. سیستم مدیریت سرمایه‌های انسانی

منابع انسانی مهم‌ترین و اصلی‌ترین ضلع منابع تولید هستند. منابع انسانی فرایندهای تولید را به جریان می‌اندازند و آن را زنده نگه می‌دارند. بنابراین مدیریت موثر آن‌ها و توجه به وضعیت و سلامتی‌شان برای سازمان‌ها بسیار مهم است. سیستم منابع انسانی به کسب‌وکارها کمک می‌کند نیازهای کارکنان را شناسایی و آن‌ها را برطرف کنند. ویژگی‌هایی مانند مدیریت زمان‌‌های کاری، حقوق و دستمزد، جذب و نگهداشت و آموزش پرسنل بخشی از پایه‌ای‌ترین ویژگی‌های سیستم مدیریت منابع انسانی است.

روش تبدیل ورودی‌ها به خروجی در سیستم تولید چیست؟

در انواع مختلف سیستم تولید اعم از پیوسته، انبوه، کارگاهی، پروژه ‌ای، دسته ‌ای و سفارشی، تبدیل شدن ورودی‌ها به خروجی به 5 روش صورت می‌گیرد. این روش‌ها همان فرایندهای تبدیل یا ارزش‌افزایی هستند که بر روی ورودی‌ها انجام می‌شوند. در ادامه این روش‌ها را بررسی می‌کنیم.

• جداسازی: در این روش یک ورودی وارد سیستم می‌شود و دو یا چند خروجی از آن خارج می‌شوند؛ مثل تخته چوبی که به دو قسمت تقسیم می‌شود. البته باید توجه کنید که در اینجا منظورمان از خروجی الزاماً خروجی نهایی سیستم نیست؛ بلکه خروجی یک مرحله از سیستم تولید می‌تواند به‌عنوان ورودی مرحله دیگر آن در نظر گرفته شود.
• کنار هم قرار دادن: در این روش، چند ورودی وارد و یکی خارج می‌شوند؛ برای مثال، تخته‌های چوبی که به هم چسبیده‌اند.
• جدا شدن: این روش معمولاً با تولید ضایعات همراه است. در این روش تولید، ماده با شکلی متفاوت وارد و به‌صورت خروجی متفاوتی بیرون می‌آید. مثلاً بلوکی چوبی که با تراش ساخته می‌شود.
• شکل‌دهی: وجه تمایز این روش با جدا شدن، عدم تولید ضایعات است. در این روش، ورودی به شکلی متفاوت وارد سیستم و از آن خارج می‌شود؛ مثال: قطعه فلزی را که با چکش‌کاری جسم می‌سازند. نوع شکل‌دهی بستگی به این موضوع دارد که هدف و ماهیت تولید چیست؛ چرا که محصول نهایی سازمان، تعیین‌کننده فرایندهای تبدیل سیستم مذکور است.
• سازگاری با کیفیت: در این روش، کالا با به‌صورت خام وارد سیستم شده و پس از فرآوری خاصی از آن خارج می‌شود؛ مثلاً عملیات سطحی بر روی جسمی فلزی.

آیا هر سیستم تولید را می‌توانیم در یکی از انواع مشخص شده در منابع دانشی مختلف جای دهیم؟

برای پاسخ دادن دقیق به این سؤال، باید مشخص کنیم که سطح پیچیدگی و ماهیت عملیات سیستم تولید چیست. بسیاری از سازمان‌های تولیدی نظیر کارخانجات خودروسازی ممکن است ترکیبی از سیستم‌های تولید را به کار بگیرند؛ به‌ویژه برای عملیات جامع که مونتاژ فرعی و نهایی و گروه‌های تولید داخلی را در بر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که می‌تواند اتصالات لازم را برای چند نوع قوطی تولید کند. چنین اتصالاتی ممکن است در یک خط تولید شوند که دائماً همان اتصالات را هر روز تولید و باعث تولید مداوم می‌شود. قوطی‌هایی که اتصالات بر آن‌ها اعمال می‌شوند، چند نوع پیکربندی دارند و در گروه‌های 200 عددی به‌صورت دسته‌ای تولید می‌شوند. همچنین، یک خط تولید قوطی «بزرگ» را در نظر بگیرید که ساخت سفارشی را برای کاربردهای صنعتی به‌عنوان واحدهایی مجزا انجام می‌دهد.

راز سازماندهی عملیات مختلف در سیستم تولید چیست؟

راه‌کارهای تولیدی نظیر «ثمر» ابزاری قدرتمند برای انجام دادن محاسبات پیچیده در فرایندهای تولید کسب و کارها هستند. یکی از وظایف اصلی این سیستم‌ها اخذ داده‌های آنی تولید از جمله توان عملیاتی، توقف، کارکنان و ضایعات برای محاسبه کردن مجموعه‌ای از معیارهای توصیفی است. با چنین معیارهایی، شکاف‌های عملکردی سیستم‌های تولید شناسایی می‌شوند و با تعیین شدن نقاط بهبود فرایند، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه را می‌توانیم تدوین کنیم. این ویژگی را می‌توانیم در زمینه تولید ناب به کار بگیریم. البته این کار مستلزم سیستم‌های اطلاعات مدیریت قوی و رصد و پردازش آنی اطلاعات مربوط به تولید است.

نرم افزار تولید، یک تیر و چند نشان

ویژگی‌هایی که بالاتر گفتیم اصلی‌ترین و پایه‌ای‌ترین ویژگی‌های هر نرم افزار تولید است. اما برای هم‌گامی با تغییرات و به‌روز نگه داشتن سیستم تولید چه راهکاری وجود دارد؟ فناوری روزبه‌روز که نه، ساعت‌به‌ساعت درحال تغییر دنیای ماست. صنایع و کارخانه‌ها بیش از همه نیاز به سازگاری با این تغییرات دارند. درکنار ویژگی‌های گفته‌شده، نرم افزار تولید باید قدرت هم‌گامی با تغییرات را داشته باشد. قابلیت توسعه و سازگاری با فناوری‌های جدید به نرم افزار شما امکان می‌دهد تا زمانی که کسب‌وکار شما نفس می‌کشد به مدیریت فرایندهای آن کمک کند. در واقع انتخاب نرم افزار مناسب برای سازمان نه‌تنها قدرت مدیریت و نظارت بر فرایندها را افزایش می‌دهد که توانایی سازمان برای رقابت در بازار را بالا می‌برد. انواع مختلفی از نرم افزارها سازمان شما را در این مسیر همراهی می‌کنند.

شما می‌توانید هرکدام از سیستم‌های تولید، مدیریت منابع انسانی، مدیریت زنجیره تامین، مدیریت انبار و... را جداگانه در سازمان پیاده‌سازی کنید یا همه‌ی آن‌ها را در قالب یک نرم افزار یکپارچه و منعطف داشته باشید. البته که برای بهره‌وری بالاتر و جلوگیری از هدررفت زمان استفاده از نرم افزاری یکپارچه مزیت‌های بیشتری دارد.

نرم افزار ERP تیم‌یار با ارایه تمام این سیستم‌‌ها درکنار هم و ارایه سیستم تولیدی منحصربه‌فرد و قدرتمند به کسب‌وکارهای تولیدی و صنایع امکان می‌دهد فرایندها و جریان‌های کاری خود را درلحظه، چابک و یکپارچه پیش برند و هر زمان که نیاز داشتند از هر مرحله تولید گزارش تهیه کنند. برای آشنایی بیشتر با «ثمر»، نرم افزار هوشمند تولید روی دکمه زیر کلیک کنید.

نتیجه‌گیری

قبل از آن‌که به تحقق اهداف سازمانی بیندیشیم، باید مشخص کنیم که الزامات سیستم تولید چیست. چنین سیستمی باید بتواند با توجه به نتایج تحقیقات بازار و دیدگاه‌های مشتریان نهایی محصول، ساز و کاری به‌هنگام و با حداقل ناهماهنگی و ضایعات را برای تولید به کار گیرد. این سیستم راه‌کاری سازمانی است که در تعامل با سیستم‌هایی نظیر ERP ورودی‌ها را در بهترین حالتِ ممکن به خروجی تبدیل می‌کند. البته نمی‌توانیم انواع سیستم‌های تولید سازمان‌ها را به‌صورت مطلق در نظر بگیریم؛ چرا که سازمانی ممکن است از بیش از یک نوع روش تولید استفاده کند. بازخوردگیری از سیستم و تعریف ساز و کاری برای لحاظ کردن نتایج بازخوردها در فرایندهای تولید در قالب اقدامات اصلاحی بسیار مهم است.

منابع

• https://beingintelligent.com/production-system.html
• https://www.futurelearn.com/info/courses/exploring-sustainable-production-systems/0/steps/297172
• https://www.l2l.com/blog/what-production-system-do-you-have-and-do-your-management-tools-support-it

قیمت نرم افزار تولید