متاورس چیست؟ همه‌چیز درباره یک فناوری نوین
متاورس مفهومی‌ست که دوست‌داران فناوری و داستان‌های علمی- تخیلی سی سالی هست با آن آشنا هستند. این مفهوم نخستین بار در سال ۱۹۹۲ توسط «نِیل اِستیونسن» (Neal Stephenson) در کتابش، «تصادف در برف» (Snow Crash) معرفی شد. در این کتاب، مردم در جهانی پسامدرن برای فرار از چنگال حکومتی ظالم و جهانی سرشار از بی‌عدالتی به متاورس پناه می‌برند و با یکدیگر تعامل، تجارت و حتی مبارزه می‌کنند و آرمانشهر خود را در این جهان مجازی می‌سازند.
اگر بخواهیم به سوال «متاورس چیست؟» پاسخ دهیم، به چنین جمله‌ای می‌رسیم: «متاورس محیط شبیه‌سازی شده سهبعدی و دیجیتالی‌ای که از واقعیت افزوده (AR)، واقعیت مجازی (VR)، هوش مصنوعی و بلاک‌چین برای خلق جهانی مجازی، اما سرشار از تعاملی عمیق با کاربر استفاده می‌کند.» این تعریف کمی خشک و نامفهوم به نظر می‌رسد. بگذارید ساده‌تر بگوییم، ما همین حالا هم در متاورس زندگی می‌کنیم. دستگاه‌های هوشمند، از تلفن و ساعت مچی گرفته تا یخچال و تلویزیون، جای خود را در زندگی روزمره ما پیدا کرده‌اند. این روزها تصور انجام بیش‌تر کارها بدون دخالت یکی از این دستگاه‌‌‌ها ممکن نیست.
متاورس تمام دستگاه‌های هوشمند و عملکرد آن‌ها را در جهانی مجازی پیاده‌سازی می‌کند. کلید ورود به این جهان یک عینک یا هدست واقعیت مجازی‌ست. با ورود به متاورس هر دستگاه هوشمندی که در جهان واقعی با آن سروکار داریم مجازی شده و با یک لمس ساده، به تمام علمکرد آن و حتی بیش‌تر، دسترسی خواهیم داشت. متاورس برای تغییر هر آن چیزی که می‌شناسیم آمده؛ کار، تفریح، خرید و حتی تعامل با انسان‌های اطراف‌مان.
نام متاورس در چند ماه گذشته و پس از ری‌برندینگ شرکت فیس‌بوک به «متا» (META) بیش از هر زمان دیگری بر سر زبان‌ها افتاده است. مارک زاکربرگ در تعریف متاورس گفته: «متاورس جهانی است متشکل از چندین فضای مجازی که در آن افراد بدون این‌که نیاز به حضور فیزیکی داشته باشند باهم تعامل می‌کنند، کار می‌کنند، تفریح می‌کنند، داد و ستد دارند و چیزهای جدید یاد می‌گیرند.» به عقیده زاکربرگ متاورس تا یک الی دو دهه دیگر وارد زندگی روزمره ما می‌شود. هم زندگی شخصی و هم زندگی کاری.
شاید تاثیر متاورس بر زندگی شخصی ما خیلی عمیق نباشد. هرچه باشد ما همین حالا هم در جهان‌های مجازیِ شبکه‌های اجتماعیِ مختلف مشغول فعالیت هستیم و حضور در دنیای مجازی جدید، بیش‌تر برای‌مان یک تفریح جالب است تا تغییری سخت. اما کسبوکارها چطور؟ حرکت غول‌های فناوری جهان از جمله مایکروسافت، اپل، اِنویدیا و... به سوی ساخت جهان‌های مجازی خبر از آینده مجازی «کار» و «کار کردن» می‌دهد. سوال اینجاست، آیا کسبوکارها برای متاورس و تغییر بنیادین جهان کار آماده‌اند؟ تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
در متاورس محتوا امپراتور است
اگر در زمینه بازاریابی دیجیتال یا در شبکه‌های اجتماعی فعال هستید، یا اگر صرفا به این حوزه علاقه‌مندید، حتما جمله «بیل گیتس» که «محتوا پادشاه است» را جایی دیده یا شنیده‌اید. متاورس بر پایه محتوا شکل گرفته و اصلا هدفش خلق جهانی مجازی، اما پر محتوا برای کاربران است. بیایید با کمی شیطنت این جمله بیل گیتس را دست‌کاری کنیم و بگوییم در متاورس، «محتوا امپراتور است». با وجود میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان مجازی که با هم تعامل دارند و محتوا تولید می‌کنند و آن را خرید و فروش می‌کنند. وجود محتوای قدرتمند برای تمایز افراد، و به تبع آن کسبوکارها، از یکدیگر حیاتی است. شاید اگر بگوییم جوهره متاورس محتوا است، خیلی بیراه نگفته‌ایم.
آمادگی برای حضوری قدرتمند در جهانی جدید و بکر نیازمند در اختیار داشتن ابزار مناسب آن است. درست است که تا ورود به متاورس حداقل ده سالی زمان داریم و در این ده سال ابزارهای بسیاری به بازار معرفی خواهند شد، اما با آگاهی و دانستن این موضوع که در متاورس برای دیده شدن باید کار با ابزار مخصوص آن را بلد باشید، کمک بزرگی به بقای شما در این جهان خواهد کرد.
متاورس فرصت فوق‌العاده‌ای در اختیار کسب‌وکارهای کوچک می‌گذارد تا از زیر سایه غول‌های صنعت خود بیرون آیند و محصول و خدمات منحصر به فردشان را ارایه کنند. در محیطی که خلاقیت و ارایه محتوای سطح بالا برای دیده شدن کافی‌ست، این سازمان‌های کوچک ولی خلاق هستند که می‌توانند برای رقابتی تنگاتنگ خود را آماده کنند. ایده‌ها در متاورس بی‌نهایت‌اند، شما با یک عینک واقعیت افزوده یا هدست واقعیت مجازی با محیط و انسان‌های پیرامون خود تعامل دارید و بُعد مکان دیگر مهم نیست. می‌توانید از روستایی دور افتاده شرکتی چند ملیتی را مدیریت و رهبری کنید. از تولید محتوا گرفته تا سرویس‌ها و خدمات خاصی که فقط در متاورس قابلیت تولید و پرورش دارند را ارایه کنید و جهان خود را بسازید. به عنوان یک صاحب کسب‌وکار، یک ذهن خلاق و یک فرد تاثیرگذار، چقدر برای ورود به این جهان آمادگی دارید؟
مشاغل در متاورس
شاید متاورس جهانی مجازی باشد که در آن همه چیز روی صفرها و یک‌ها تعریف شده است، اما این دلیل نمی‌شود که در این جهان کار و فعالیت و شغل وجود نداشته باشد. امروز که راجع به این موضوع صحبت می‌کنیم شاید کمی عجیب یا حتی خنده‌دار به نظر برسد اما روزی خواهد آمد که شغل کسانی معامله زمین‌های دیجیتال، خرید و فروش آثار دیجیتالی و ساخت‌‌‌وساز دیجیتال باشد. البته هم‌اکنون نیز در جهان‌های مجازی شبیه‌سازی‌شده‌ای مثل دی‌سنترالند (Decentraland) این مشاغل وجود دارند و افرادی به انجام آن‌ها مشغول هستند. اما روزی را در نظر بگیرید که آگهی استخدامی با این مضمون دریافت کنید؛ «به یک فروشنده ماهر املاک دیجیتال نیازمندیم».
جهان دیجیتال متاورس به هزاران عنوان شغلی متنوع نیاز خواهد داشت. از بازاریابان تبلیغات دیجیتالی گرفته تا فروشندگان املاک و آثار دیجیتال و مدیران عامل و رهبرانی قدرتمند. در واقع متاورس را این‌گونه در نظر بگیرید. هزاران و شاید میلیون‌ها تابلو تبلیغاتی، چیزی شبیه به میدان تایم نیویورک. در این رقابت نفس‌گیر فقط بهترین‌ها دیده می‌شوند، چگونه؟ با ابزار و مهارت‌های منحصر به فرد و خلاقانه.
در متاورس با چه فناوری‌هایی سروکار داریم؟
در جهان متاورس با چهار فناوری به صورت عمده سروکار داریم. واقعیت افزوده (AR)، واقعیت مجازی (VR)، هوش مصنوعی و بلاک‌چین.
کاربرد واقعیت افزوده در متاورس چیست؟
اجازه دهید ابتدا ویژگی‌های اصلی واقعیت افزوده یا (Augmented Reality) را بررسی کنیم. این فناوری برای نخستین بار در بازی‌های رایانه‌ای معرفی شد. یکی از ویژگی‌های مثبت واقعیت افزوده این است که برای استفاده از این تکنولوژی نیاز به سخت‌افزار خاصی ندارید. واقعیت افزوده از روی گوشی‌های موبایل هم قابل دسترسی است. در ابتدا این فناوری امکان اضافه کردن اشیا و اشکال هندسی مجازی را به محیط واقعی ممکن می‌کرد. رفته‌رفته امکانات جالبی مانند انتقال صدا و برخی از محرک‌های محیطی (مثل لرزش) به آن اضافه شد. این ویژگی‌ها کم‌کم این فناوری را از انحصار دنیای بازی‌های رایانه‌ای خارج کرد. امروزه استفاده از واقعیت افزوده در پزشکی، طراحی، هنر و بسیاری از صنایع مشاهده می‌شود.
با این توضیحات کمابیش می‌توان کاربرد واقعیت افزوده در متاورس را فهمید. متاورس به دنبال ساخت دنیای مجازی‌ای است که بیش‌ترین شباهت را به دنیای واقعی دارد. فناوری واقعیت افزوده می‌تواند حس واقعی بودن این دنیای مجازی را به کاربران القا کند. این روزها بیش‌تر استفاده واقعیت افزوده محدود به حوزه سرگرمی و پزشکی است. اما نفوذ سریع آن به حوزه‌های دیگر مانند آموزش، گردشگری و حمل‌ونقل زمینه را برای استفاده سایر صنایع از آن فراهم کرده است.
کاربرد واقعیت مجازی در متاورس چیست؟
واقعیت مجازی (Virtual Reality) تجربه یک محیط کاملا شبیه‌سازی‌شده را برای کاربر به ارمغان می‌آورد. این محیط (دنیا) شبیه‌سازی‌شده می‌تواند ویژگی‌هایی مانند دنیای حقیقی داشته باشد یا با قوانینی کاملا متفاوت ساخته شود. در واقعیت مجازی شما کاملا با دنیای ساخته‌شده در ارتباط و تعامل هستید. برخلاف واقعیت افزوده، واقعیت مجازی با دنیای واقعی تعامل ندارد، بلکه یک دنیای کاملا مجزا و مجازی را پیش پای کاربر می‌گذارد. برای واقعیت مجازی نیاز به سخت‌افزارهای خاصی برای تجربه بازخوردهای دیداری و شنیداری دارید.
واقعیت مجازی در حال حاضر کاربرد بیش‌تری نسبت به واقعیت افزوده دارد. برای مثال هم‌اکنون شرکت متا اقدام به عرضه هدست واقعیت مجازی خود به نام «Horizon Workrooms» کرده است. این ابزار به اعضای تیم‌های مختلف کاری امکان می‌دهد در محیطی مجازی جلسات کاری خود را برگزار کنند. متاورس از واقعیت مجازی بهره‌های زیادی می‌برد، از جمله برقراری جلسات کاری، بازی، برگزاری نمایشگاه، کنسرت، اکران فیلم و غیره همه از مواردی هستند که واقعیت مجازی به برگزاری هرچه واقعی‌تر آن‌ها در متاورس کمک می‌کند.
تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در چیست؟
واقعیت مجازی و افزوده خیلی مفاهیم دور از همی نیستند و حتی می‌توان گفت در یک راستا قرار دارند. هدف اصلی هردوی این فناوری‌ها ایجاد محیطی مجازی برای تجربه کاربری عمیق‌تر و واقعی‌تر است. شاید بتوان تفاوت‌های این دو فناوری را در موارد زیر دید:
- اطلاعات موجود در واقعیت افزوده از محیط واقعی سرچشمه می‌گیرد. درحالی‌که اطلاعات واقعیت مجازی کاملا ساختگی است.
- در واقعیت مجازی کاربر توسط سیستم مجازی کنترل می‌شود، اما در واقعیت افزوده کنترل فعالیت‌ها در اختیار خود کاربر است.
- واقعیت مجازی نیاز به تجهیزات و سخت‌افزار خاص دارد، اما دسترسی به واقعیت افزوده با گوشی موبایل هم ممکن است.
- واقعیت افزوده قادر است عملکرد کاربر در هر دو دنیای واقعی و مجازی را بهبود دهد، درحالی‌که واقعیت مجازی صرفا بر دنیای مجازی تاکید دارد.
هوش مصنوعی و متاورس
هوش مصنوعی به مجموعه علومی گفته می‌شود که به دنبال هوشمندسازی فعالیت ماشین‌ها با استفاده از الگوی هوش انسان و حیوانات است. هوش مصنوعی به ماشین‌ها این قابلیت را می‌دهد که با دریافت و درک شرایط محیطی، پاسخ مناسب را ارایه کنند. برای مثال هوش مصنوعی به کامپیوترها اجازه می‌دهد با شنیدن صدای شما متن موردنظرتان را تایپ یا ترجمه کنند.
روزانه مقادیر بسیار عظیم داده از سوی کاربران وارد متاورس خواهد شد. بدون وجود هوش مصنوعی و طراحی الگوریتم‌های کارآمد برای دریافت، دسته‌بندی و پردازش این داده‌ها، عملا متاورس وجود نخواهد داشت. اگر هم وجود داشته باشد کارایی چندانی ندارد. هوش مصنوعی برای ترکیب و تحلیل و ساختن دنیایی منحصر به فرد برای کاربران در متاورس اهمیت دارد و به ایجاد آن کمک می‌کند.
کاربرد بلاک‌چین در متاورس
در انقلاب چهارم صنعتی، اطلاعات واقعی به داده‌های مجازی تبدیل شده‌اند. این تحول منجر به بروز تغییرات زیادی در دنیای واقعی شده است. مهم‌ترین مسئله در انقلاب چهارم صنعتی امنیت داده‌هاست، چه تولید، چه انتقال و چه نگهداری از آن‌ها. وجود بستری امن برای انجام تبادل‌ها، نه صرفا مالی، و ایجاد ساختاری که اعتماد طرفین را در یک معامله تقویت کند بسیار مهم است. بلاک‌چین پاسخ فناوری به این نیاز بشر است. این تکنولوژی در سال ۲۰۰۸ توسط فردی به نام ساتوشی ناکاموتو ارایه شد و بستر مطمئن و قابل اطمینانی برای سازمان‌ها و صنایع به‌منظور انتقال ایمن و حفظ داده‌های‌شان (دارایی‌شان) شد. در بلاک‌چین تمام تراکنش‌ها از ابتدا تا انتها شفاف و قابل ردگیری است. این‌که دارایی‌ها از چه مبدایی آمده، چه مسیری را طی کرده و به چه مقصدی رسیده‌اند، همگی در بلاک‌چین قابل مشاهده هستند.
جهانی تمام مجازی مانند متاورس نیازمند جذب اعتماد کاربرانش است تا کارایی لازم را داشته باشد. تراکنش‌ها، اطلاعات مالی سازمان‌ها و افراد و اطلاعات شخصی کاربران در این جهان باید در بستری امن و مطمئن باشد تا خطر نشت و از دست رفتن آن‌ها کم‌تر شود. استفاده از بلاک‌چین در متاورس پاسخی مطمئن به این نیاز است. علاوه‌بر تامین امنیت، بلاک‌چین یک بستر اقتصادی است که هیچ فرد، دولت و ارگانی توانایی نظارت بر آن را ندارد. سیستم همتا به همتا (Peer to Peer) در بلاک‌چین عملا اجازه‌ی دخالت هیچ عامل سومی در نقل و انتقالات را نمی‌دهد.
کدام شرکت‌ها در حال ساخت متاورس هستند
با روی کار آمدن متا و اعلام رسمی پروژه ایجاد متاورس توسط زاکربرگ، ممکن است بسیاری فکر کنند که ایجاد متاورس منحصر به زاکربرگ و متا است. اما حقیقت این است که پیش از متا و زاکربرگ شرکت‌های بزرگ بسیاری در حال ساخت متاورس خود بوده‌اند. در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
مایکروسافت
مگر می‌شود جایی صحبت از آخرین فناوری‌ها و به روز‌ترین ابزارهای دیجیتال باشد و نامی از این غول ردموندی نشنویم؟ مایکروسافت سال‌های سال است که در حال آزمون و خطا در متاورس است. اگر گیمر هستید که هیچ ولی اگر سر و سراغی با دنیای بازی‌های کامپیوتری ندارید باید سراغ بازی‌ای به نام ماینکرَفت (Minecraft) را بگیرید. دنیای مجازی‌ای که حالا بیش از ده سال از عمرش سپری شده و یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات انسانی در محیطی مجازی در آن تشکیل شده است. طبق جدیدترین آمار این دنیای مجازی چیزی حدود ۱۴۱ میلیون کاربر فعال روزانه باهم تعامل دارند.
اپل
این غول دنیای فناوری از حدود یک‌سال پیش با ساخت عینک‌های واقعیت افزوده و مجازی عملا پا به عرصه ساخت متاورس گذاشته است. توسعه یک افزونه به نام «ARkit» از سوی اپل نشان از عزم جدی این رهبر دنیای تکنولوژی برای داشتن یک متاورس منحصر به فرد دارد.
اِنویدیا
انویدیا (Nvidia) سازنده تراشه‌های کامپیوتری و ریز پردازنده‌هاست. بیش‌تر ما شاید آن را با کارت‌های گرافیک قدرتمندش بشناسیم اما انویدیا چندین سال است که متاورسی به نام «Omniverse» را برای اتصال جهان‌های سهبعدی مختلف به یک جهان مجازی واحد توسعه داده است. انویدیا امیدوارست این جهان مجازی بتواند بستر ایجاد چندین متاورس شود.
آمازون
آمازون تازگی‌ها در هر صنعتی که فکرش را بکنید سرمایه‌گذاری کرده است. از خرده فروشی‌های تمام خودکار گرفته تا ساخت نرم‌افزارهای یکپارچه و حتی صنعت فضایی. پس مشاهده نام آمازون در این لیست خیلی هم دور از انتظار نیست. رویای آمازون و مدیرانش نیز بلندپروازانه به نظر می‌سد. این شرکت به دنبال ساخت یک شبکه بلاک‌چین متاورسِ متمرکز است که بتواند نیازهای یک اقتصاد تمام دیجیتال را در سطح جهانی برآورده کند.
متا (فیس‌بوک سابق)
می‌رسیم به مشهورترین نامی که این روزها با متاورس گره خورده است. متا نتیجه بلندپروازی‌های مارک زاکربرگ توسعه‌دهنده بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان، یعنی فیس‌بوک است. متا مدت‌هاست که روی واقعیت مجازی و افزوده سرمایه‌گذاری کرده و محیط واقعیت مجازی خود به نام «Horizon» را توسعه داده و هدست «Quest» را برای برقراری ارتباط در این دنیا معرفی کرده است. از دیدگاه زاکربرگ متاورس چیزی فراتر از یک جهان مجازی است و قابلیت‌هایی به کاربران ارایه می‌دهد که هیچ شبکه مجازی توان آن را ندارد، تعاملی واقعی از جنس دیجیتال.
اسامی موجود در این لیست بسیار بیش‌تر و متنوع‌تر است. شرکت‌هایی مانند روبلوکس (Roblox)، والت‌دیزنی و اسنپ (شرکت مالک اسنپ‌چت) نیز در حال توسعه متاورس‌های خودشان هستند. واضح است که باید در آینده منتظر انواع متاورس با کارکردهای مختلف و متنوع از شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان مختلف باشیم.
سخن آخر
کاربرد متاورس گستره وسیعی از حوزه‌های متنوع و مختلف را شامل می‌شود. از صنعت بازی‌های کامپیوتری (که به نوعی محل تولد متاورس نیز هست) تا تجارت، گردشگری، پزشکی، آموزش، خودرو و حتی مشاور املاک همگی در متاورس همچون جهان واقعی وجود دارند و قابل توسعه هستند. باید گفت «کار» هنوز همان است، فقط نوع انجام و ابزار انجام آن تغییر کرده و خواهد کرد.
داشتن ابزارهای منعطف و قدرتمند که بتواند در این مسیر کسبوکارها را یاری کند و اجازه حرکتی هم‌گام با سرعت تغییرات بازار را بدهد شاید مهم‌ترین آینده‌نگری‌ای است که سازمان‌ها باید داشته باشند. داشتن این ابزارها در کنار آموزش مداوم و به‌روز رسانی دانش سازمانی، اولین گام برای پذیرش آینده‌ای است که شاید زودتر از یک دهه به ما برسد.
با نرم افزار ERP تیمیار آشنا شوید